Gelin size, bu hafta kaybolmaya yüz tutmuş kadim bir geleneğimizi yazayım. Birini yazsak; başkasının hatırı kalır, berikini yazsak buradaki incinir lakin uğruna ciltlerce ansiklopedi yazılması gereken geleneklerimizin başında gelir, destancılık.
Destanları; bir halkın savaşlarını, barışlarını, zaferlerini, kıtlıklarını, düğünlerini, bayramlarını kıssadan pay bütün hislerini öyküleyici şiirlerden oluşturan yazılı ve kelamlı edebiyat kısmı olarak yorumlar, lisan bilimciler. Tıpkı anda coşkuyu da yüreğinizin en derininde hissedersiniz acıyı da. Kalabalıkları o denli hoş coşturur, o denli hüzünlü ağlatır ki destancılar durup kulak vermeden geçmek imkânsızdır der, eskiler.
İlyada ve Odysseia destanıyla başlayan bu esaslı toprakların destanları, ismine destancı dedikleri beşerler aracılığı ile köylerde, nahiyelerde, ovalarda yüzyıllar boyunca dolanıp durmuş Anadolu’da. Ben bize ilişkin olan destanlardan ve destancılıktan bahsetmek istedim. Tabi, birçok kavim ve uygarlığın da destanları ünlüdür. Örneğin; Şehnâme bugün İran’ın en bilinir destanlarının başında gelir.
Korkut Ata’nın, Dede Korkut Destanı ve Nazım Hikmet’in Kuvayi Ulusala Destanı ise bizim destanlarımızın başında gelir. Ayrıyeten; Yaşar Kemal gençliğinde Çukurova’yı destancı olarak köy kasaba gezdiğini kendisi söylemiştir. Çığırtkanların: “Destancı Sadık, köyümüze teşrif etti” bağrışlarıyla köy meydanına insanları akın akın çektiği… Eminim, gözünüzü kapatsanız sizin de gözünüzün önüne gelir.
CUMALİ AMCA’NIN HİKÂYESİ
Yok olmaya yüz tutmuş bir gelenek demiştim ya. Ortamızda hâlâ Mersin Mezitli’nin dağlarında, ovalarında dolanıp duran koca yürekli bir amcamız var. Ellerinde destanları, lisanında ağıtlarıyla hala destancılığı yaşatan bu hoş yürekli amcamızın ismi Cumali Efe. Cumali Amca’nın öyküsü Konya Ereğli’de başlıyor. 1958 yılında ilkokulda öğretmeni okuması için ailesini ikna etse de ağabeyi verem hastası olunca bütün varlıkları ağabeyinin uygunlaşması için harcanıyor.
1962 yılında Karacaoğlan’ı okuyunca hayatı o vakit değişiyor. Ondan sonra kendiside yazmaya başlıyor ve o gün bugündür yazıyor. O denli içten o denli yürekten yazıyor ki bir müddet sonra komşuları annesine “Dinleyince uyuyamıyoruz” diye şikâyet ediyorlar. Sonrasında hem çerçicilik hem de destancılık serüveni başlıyor, Cumali Amcanın. Ve o gün bugündür hâlâ ellerinde destanları, lisanında anıları köylerde, kasabalarda geziyormuş Cumali amca. Ben tesadüf yapıtı gördüm kendi adıma bu satırları karalayayım dedim. Umarım; bir gün yolumuz kesişir de gelir ellerini öper anılarını, destanlarını lisanından dinlerim Cumali Amca. Ömrün uzun olsun, varol!
Efendim, yeniden geldik bana ayrılan müddetin sonuna. Bu hafta ateş başı öyküsü yerine Cumali Amca’nın destanlarından birini paylaşayım. Mahalle bayanlarının mecnun dedikleri bu koca yüreğin karaladıklarını ben de size aktarayım:
Vuruldu yiğitler cadde sokakta,
Evleri bastılar gece şafakta,
Türk Ulus’u asla aman dilemez,
Aman dilemedik, Fransızlardan.
***
Aşık Cumalim müellifim, destan.
Yüzyıl geçse bile geçmem bu yastan,
Milis kuvvetleri aslan mı aslan,
Mersin’in ismine yazdırdı, destan.
***
Haftaya görüşmek üzere, sevgi ve saygılarımla…
Şeref Düzyatanlar