Çöpler Altın Madeni işletmesinin yüzde 80’ini Kanada-Avusturya iştirakinde bulunan Alecer Gold, yüzde 20’sini ise Çalık Holding’e ilişkin Lidya Madencilik elinde bulunduruyor.
Fırat Irmağı, Çöpler Altın Madeni işletmesinin çabucak yanından akıyor.
İliç’in nüfusu maden çalışmasıyla yaratılan yeni istihdamla birlikte 2 binden 10 binin üzerine çıktı.
2001 yılında sondaj çalışmalarına başlanan maden işletmesinde 2010’da siyanürle altın üretimine geçildi. 2019’da sodyum siyanür 11 bin tona, sülfürik asit üretimi 122 bin tona çıkarıldı. 2021’de yayımlanan raporda ise 23 adet tehlikeli unsura yer verildi.
Dolayısıyla vatandaşlar ve ekosistem için büyük etraf ve sıhhat meseleleri ortaya çıkmaya başladı.
38 KİMYASAL KULLANILIYOR 23’Ü KANSEROJEN
Çöpler Altın Madeni’nin ÇED raporunda 38 adet kimyasal var. 38 kimyasalın 23’ü kanserojen husus içeriyor.
Bunlar ortasında teneffüs yollarına, sudaki organizmalara, önemli yanıklara, aşındırıcı tesirlere, cilt ve beğenilen çok tahrişlere neden olan sodyum siyanür, nitrik asit, bakır sülfat, sodyum hidrosülfit üzere tehlikeli hususlar de bulunuyor.
Çöpler Maden İşletmesi’nde kullanılan kimyasallar (ÇED raporu)
TEHLİKEYİ GÖREN RAPORLAR
Çöpler Altın Madeni hakkında bugüne kadar Türk Toraks Derneği, Türk Tabipler Birliği ve TEMA üzere kurumlar bilimsel raporlar hazırladı.
Türk Toraks Derneği tarafından 24 Temmuz 2017’de hazırlanan raporda tesiste kullanılacak unsurların çabucak hepsinin insan sıhhati ve ekolojik hayat açısından riskli olduğunun altı çizildi.
Türk Toraks Derneği’nin raporunda “Bazıları (örneğin kuvars içeren kum) yalnızca çalışan sıhhati açısından risk oluşturmakta iken (silik, silikozise yol açmaktadır, kanserojen olduğu bilinmektedir); birden fazla unsur başta çalışan sıhhati olmak üzere, etraftaki beşerler, ekolojik hayat üzerinde olumsuz tesir potansiyeline sahiptirler” denildi.
TÜRK TORAKS DERNEĞİ: KANSER, KRONİK KALP, AKCİĞER, ASTIM…
Prof. Dr. Metin Akgün’ün hazırladığı bu raporda şu tabirler dikkat çekti:
“Dizel yakıt kullanımına bağlı olarak çok sayıda toksik gaz ve partikül oluşmaktadır. Çalışanlar ve yakın etraftakiler tarafından solunan dizel yanma eserlerinin içerisinde insan sıhhati açısından ziyanlı çok sayıda toksik gaz ve partikül bulunmakta olup başta akciğer sıhhati açısından olmak üzere –kanser dahil- çok sayıda hastalığa neden olabilmektedir. Bu bahiste yapılan çalışmalar dizel yakıtların kansere yol açma mümkünlüğünün en yakın etrafta daha fazla olduğunu göstermektedir. Münasebetiyle çalışanlar ve etraf halkı için önemli sıhhat sorunu oluşturabilecek potansiyelde gözükmektedir. Dizel yakıtlarının kullanımı sonucu açığa çıkan ince partiküller amfizem, astım, kronik kalp ve akciğer hastalığı olanlarda hastalıkların alevlenmesine yol açabileceği üzere, bilhassa çocuklarda akciğer gelişimini olumsuz tarafta etkileyebilir.”
TTB: ARSENİK SEVİYESİ YÜKSEK
Türk Tabipler Birliği’nin 25 Mayıs 2021 Çöpler Altın Madeni işletmesiyle ilgili hazırladığı bilimsel raporda bölgeden alınan örneklerde arsenik seviyesinin yüksek olduğu saptandığı belirtilerek şu tabirlere yer verildi:
“Altın madeni etrafında bulunan yüzey sularından, topraktan, suda yaşayan bitki ve böceklerden, kara bitkilerinden, kuşlardan alınan örneklerde arsenik seviyesinin yüksek olduğu saptanmıştır.
Şebeke sularındaki civa seviyesinin artışının atık havuzlarıyla bağlantılı olduğu atık depo alanlarında gerçekleşen sızıntı ve taşmalar sonucunda suya ve toprağa kadmiyum karıştığı bilimsel çalışmalarla belirlenmiştir. Soluma, su ve besinin tüketilmesi yoluyla bedene alınan siyanür ve başka ağır metaller nedeniyle tüm canlılarda akut ve kronik zehirlenme, kansızlık, kalp yetmezliği, kanser, böbrek yetmezliği, akıl hastalıkları ve olağandışı doğumlar görülür.”
25 Mayıs 2021 tarihli Türk Tabipler Birliği’nin Çöpler Maden İşletmesi raporu
TEMA: ÖLDÜRÜCÜ OLABİLİR
İTÜ’den Prof. Dr. İsmail Duman’ın ÇED raporuna ait görüşü de başka iki görüşle benzeri nitelikte. Prof. Dr. İsmail Duman temel çevresel riskin siyanür tarafından mobilize edilen ağır metallerden kaynaklandığını, bilhassa arsenik bileşiğinin sulu fazda bulunduğunu ve bunların da tehlikeli birer zehir olduğunu belirterek “Fare zehri olarak da bilinen arseniğin akut tesiri, çok ölçüde alındığında öldürücü olmasıdır. Kronik tesirleri ise şöyledir: cilt kanseri, duyu bozukluğu, refleks kaybı ve depresyon, kansızlık, kalp yetmezliği, kan kanseri, lenf sistemi kanser, karaciğer tümörü, doğuştan sakatlıklar, gelişmesini tamamlamadan doğan bebekler, akciğer kanseri, böbrek yetmezliği ve akıl hastalıkları” görüşünü belirtiyor.
“En ufak bir dalgınlık ve acemilik telafi edilemeyecek felaketlere yol açabilir” diyen İsmail Duman, Fırat Nehri’ndeki ve barajlardaki suyun yıllar uzunluğu kullanılmayacak hale geleceğini, bunun da ziraî üretimin sonu manasına geldiğini vurguluyor.
İTÜ Öğretim Üyesi Prof. Dr. İsmail Duman’ın ÇED raporuna ait görüşü
TAHLİL SONUÇLARI: SİYANÜR ZEHİRLENMESİ
14 Eylül 2020 yılında vefat eden Fatma Tiftik’in ölmeden evvel yapılan analizlerinde Tiftik’in hastalığın en güçlü nedeninin siyanür zehirlenmesi olabileceği belirtildi. Fatma Tiftik’in hastaneye gittiğinde yapılan MR analiz sonucunda şu tabirler yer aldı:
“Tanımlanan bulgular hastanın akut kliniği ile birlikte değerlendirildiğinde geniş ayırıcı teşhis skalasına sahiptir. Bulgular non-spesifiktir. Siyanür zehirlenmesi ihtimali olan hastalarda radyolojik bulgular patognomonik olmamakla birlikte bu teşhis ile uyumludur. Başta siyanür zehirlenmesi siyanür zehirlenmesi olmak üzere toksik metabolik nedenler ayırıcı teşhiste başta düşünülmemelidir.”
Odatv olarak analiz sonucunun ne manaya geldiğini sorduğumuz doktorlar MR sonucunun kesin sonuç vermemekle birlikte rapora nazaran Fatma Tiftik’in hastalığının en güçlü ihtimalinin siyanür zehirlenmesi olduğunu söyledi.
ZEHİR SAÇAN EVAPORATÖRLER
Anagold şirketi maden alanına 197 futbol alanı büyüklüğünde bir atık barajı inşa etti. 25 yılda dolması planlanan bu baraj 2 yılda dolunca evaporatörlerle siyanürlü ve sülfürik asitli suları buharlaştırlma yoluna gidildi. Madene karşı uğraş eden, bölge halkından Sedat Cezayirlioğlu evaporatörin atmosfere zehir saçtığını tabir etti.
9 ay boyunca kullanılan ve sonrasında yasaklanan evaporatörler
Odatv’ye konuşan Sedat Cezayirlioğlu şunları söyledi:
“Burada siyanür üzere kimyasallar olduğu resmi dokümanlara girdi. Atmosferde hudut yoktur bulutlar nereye giderse evaporatörler kanserojeni oraya yağdırdı. 2021 yılının Ekim ayında aldılar 10 tane evaporatör bunların bir tanesi iki katlı bina büyüklüğünde… Evaporatörler bölgeye zehir saçtı. 9 ayın sonunda kullanılması yasaklandı.”
Ersin Eroğlu