ANKARA- İthalata dayalı tarım siyaseti, kayıtlı çiftçi sayısının 500 binin altına düşmesine neden olurken motorin, gübre, sulama ve ilaç maliyetlerindeki artış ile son devirde yaşanan pandemi ve savaş üzere etkenlerin getirdiği yeni sıkıntılar Türkiye’de ziraî üretimin geleceği noktasında kaygıları artırıyor.
Özellikle Covid-19 salgınıyla değişen tarım nizamının ülkelerde ‘gıda milliyetçiliği’ ile ‘gıda egemenliği’ni hâkim kıldığı düşünülürse, “tarım ve besinde yeni dünya düzeni” olarak isimlendirilen sisteme ayak uydurmayan ülkeleri ziraî üretimde büyük bir tehlike bekliyor.
Uzmanlara nazaran ithalata dayalı tarım siyaseti ile yıldan yıla üretimden kopan Türkiye, bölgede tarım zengini ülke olmaya aday; lakin siyasetlerin değiştirilmesi kaide.
Hükümetin daha da geç olmadan tarım siyasetini ‘üretici ve tarla’ odaklı yine ele alması gerektiğini savunan uzmanlar, aksi durumda şirketlerin denetimine geçen bir tarım sisteminin oluşturulacağını, böylelikle de küçük aile tarımının bitirilerek bir sınıfın tasfiye edileceğini söylüyor.
‘ASLINDA TÜRKİYE’NİN EN AZ BİR BUÇUK KATINI BESLEYEBİLECEK DURUMDAYIZ’
Türkiye tarımında 1980’lerden sonra hâkim olan neoliberal siyasetlerin bugünün ithalata dayalı siyasetlerine taban hazırladığını söz eden Türkiye Ziraatçılar Derneği (TZD) Genel Lideri Hüseyin Demirtaş, “Bir vakitler kendine kâfi olmakla övünen ülkemizde artık birkaç eser dışında tüm eserlerde ithalata bağımlılık artıyor. Bu duruma hiç kuşkusuz izlenen yanlış tarım siyasetleri sonucunda geldik. Tarım hür piyasaya bırakılmamalıydı” diyor.
Türkiye’de mevcutta tarıma yönelik bir üretim planlaması ve bu istikamette kurgulanan bir sistem olmadığına vurgu yapan Demirtaş’a nazaran aslında toprak yapısı ve verimliliği bakımından Türkiye’nin en az bir buçuk katını besleyebilecek durumdayız.
Ancak ithalata dayalı siyaset, çiftçilerin üretim maliyetleri üzere nedenlerin sayılabileceği sistemde çiftçinin ne ekeceğini şaşırdığını belirten Demirtaş, “Türkiye’de çiftçilerimiz tarlalarına gübre atmakta ve ürettiklerini kıymetine satmakta zorlanıyor. Yalnız gübrenin değil, akaryakıtın, mazotun, elektriğin, suyun ve hayvan yeminin fiyatına her geçen gün yeni artırımlar geliyor. Çiftçiler üretimden çekilirken ekilmeyen topraklar geri döndürülemez biçimde ekilebilir niteliğini kaybediyor ya da betona gömülüyor” tabirlerine yer veriyor.
‘ÜRETİCİYİ DESTEKLEYEN SİYASETLER ÜRETİLMELİ’
Demirtaş, Covid-19 salgınının tarımda ülkeleri kendi tedbirlerini almaya zorladığını kaydederek, Türkiye’nin tedbir alması gereken şu noktaya dikkat çekiyor:
“Dünyada yeni bir tarım nizamı var. Ülkeler ürettikleri eserlerin evvel kendilerine yetip yetmeyeceğine bakıyor. Yani muhafazacı bir siyaset ön plana çıkıyor; çiftçiyi, üretimi desteklemek gibi… Besin milliyetçiliği de arttı. Türkiye’nin bu tarafta adımlar atıp üreticiyi destekleyici siyasetlere geri dönmesi gerekiyor.”
‘TÜRKİYE’DE TASFİYE EDİLEN KÜÇÜK AİLE TARIMIDIR’
Çiftçiler Sendikası Genel Örgütlenme Sekreteri Adnan Çobanoğlu’na nazaran ise Türkiye’nin tarım siyaseti küçük aile tarımını yok etmeye yönelik. Günümüzde şirketlerin denetimine geçen bir tarım sistemi oluşturulmaya çalışıldığının altını çizen Çobanoğlu şunları söylüyor:
“Türkiye’de bitirilen tarım değil, tasfiye edilen küçük aile tarımıdır. Türkiye’deki tarım süratle şirketlerin denetimine geçiyor. Gerek kontratlı üretim siyaseti ile gerek tarım organize sanayi bölgeleri uygulamalarıyla gerekse de iktidarın uyguladığı tarım politikasıyla… Bu süreçte küçük aile tarımı bitirilerek bir sınıf tasfiye ediliyor, tarımdan kopartılıyor. Bu türlü olunca da besin krizi baş gösteriyor. Zira iş şirketlerin kârına dönük bir üretime dönünce çok kâr elde etme anlayışı da beraberinde geliyor. Bundan 20 yıl evvel tarımda çalışan nüfus, çalışan nüfus içerisinde yüzde 36’lardaydı. Fakat geçen 20 yılda bu oran yüzde 12’lere düştü. Örneğin geçmişte 400 bin aile tütün dikerken artık bu oran 50-60 bine düştü. Bu örnek öteki tarım eserlerinde de aşağı üst bu halde ilerliyor.”
‘İTHALAT ODAKLI BİR BESİN SİSTEMİ KURULMUŞ DURUMDA’
Çobanoğlu’na nazaran küçük aile tarımı yapan çiftçilerin üretimini sürdüreceği siyasetler uygulanmazsa açlık önümüzdeki yıllarda en kıymetli gündem unsurlarından biri olacak.
Türkiye’nin 10 farklı ülkede tarım yeri kiralayacak olmasını ‘toprak gaspı’ olarak pahalandıran Çobanoğlu, şunları söylüyor:
“O ülkelerdeki üretim de Tarım ve Orman Bakanlığı eliyle yapılmayacak ki. Oradaki üretim şirketlere devredilecek. Yapılmak istenen şirket tarımcılığının önünü açmaktır. Şirketler ne talep ediyorsa ona nazaran tavır alınıyor. Şeker fabrikalarının özelleştirilmesi için rapor hazırlandı ve akabinde şeker fabrikaları özelleştirildi. Bugün de 400 bin ton şeker ithalatı için düğmeye basıldı. Bizim birkaç yıl öncesine kadar şeker sorunumuz yoktu. Üreticiler kamu fabrikalarına şeker pancarı üretimi yapıp, bundan gelir elde ediyordu. Çıkarılan Şeker Yasası ve özelleştirmeler ile birlikte üretici şeker pancarı üretiminden vazgeçer hale geldi. Artık de dışardan şeker ithal ediyoruz. İthalat odaklı bir besin sistemi kurulmuş durumda.”
‘GIDA EGEMENLİĞİ HAREKETİ BAŞLATIP, BM’DEKİ DEKLARASYONU İÇ HUKUKA UYARLAMALI’
Türkiye’nin ‘gıda egemenliği’ hareketi başlatıp, Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu’nda kabul edilen ‘Köylü Hakları Deklarasyonu’nu iç hukuk düzenlemesi haline getirmesi gerektiğine dikkat çeken Çobanoğlu, “Gıda egemenliği; halkın kendi kültürüne uygun gıdayı üretme ve tüketme hakkı manasına geliyor. Bunun için de BM Genel Kurulu’nda kabul edilen ‘Köylü Hakları Deklarasyonu Türkiye’de iç hukuk düzenlemesi haline getirilmeli. Bu deklarasyonda suya erişim hakkı, pak havaya erişim hakkı, toprağa erişim hakkı, sağlıklı tohuma erişim hakkı üzere çok sayıda çiftçiyi koruyan unsurlar var” diyor.
‘HES’LERE GÜÇ YETMİYOR DİYE TARIMDA SU KULLANIMI ENGELLENİYOR’
Türkiye’de bu hakların çiftçinin elinden alındığını söyleyen Çobanoğlu, şöyle konuşuyor:
“HES’ler yapılıyor, sular hapsediliyor. Geçen günlerde sanırım Amasya’da Vilayet Tarım Müdürlüğü, üreticiye yönelik ‘Suyu kullanmayın, HES gücü yetmiyor’ açıklamasında bulundu. Tarımda su kullanımının engellenmeye çalışıldığı bir siyasette sürdürülebilirlik olabilir mi? Sonuç olarak besin egemenliği oluşturulmalı. Tarım siyasetleri oluşturulurken üreticilerin ve tüketicilerin kelam söyleme ve karar verme düzeneklerinin içinde bulunması gerekir. Bu manada demokratik bir tarım programına muhtaçlık vardır. Bu oluşmadığı vakit kim gelirse gelsin bu devran şirketler lehine dönmeye devam edecektir.”
‘ÇÖZÜM AGROEKOLOJİ TARIMI VE BESİN EGEMENLİĞİ’
Türkiye’nin böylesine krize dönüşen bir tarım siyasetini sürdürebilme imkanı bulunmadığına işaret eden Tarım Siyasetleri Uzmanı Prof. Dr. Tayfun Özkaya’ya nazaran bu krizden çıkmak için evvel neoliberal bakış açısını terk etmek gerekiyor.
Türkiye’de ziraî üretimin dünyaya nazaran çok daha ağır yaşanan bir ekonomik kriz içinde olduğuna vurgu yapan Özkaya, bu sistemden kurtulmanın tahlili olarak agroekoloji ve besin egemenliği tezini ortaya koyuyor.
Agroekoloji tarımın, kimyasallar olmadan, etraf bilimini kullanarak tarım yapmak manasına geldiğini söyleyen Özkaya, bu sistemin yararlarına şu sözlerle dikkat çekiyor:
“Şüphesiz bütün çiftçilerin birkaç yılda bu sisteme geçmesi mümkün olamayacaktır. Lakin yıllarca ertelenecek bir olay da değildir. Örneğin birtakım çiftçilerimiz kırmızı örümceklere karşı arap sabunu ile çok daha ucuz, zararsız ve sentetik tarım ilaçlarından daha tesirli başarılı sonuçlar alabiliyorlar. Şimdiden birçok zeytin ve kiraz üreticisi toprağı hiç sürmeden çok daha uygun sonuçlar alabiliyor. Amerika Birleşik Devletleri’nde birtakım eyaletlerde toprağı hiç sürmeden anıza ekim yapılan alanların oranı yüzde 40’lara yaklaştı. Pulluksuz tarım yahut azaltılmış toprak sürece denilen bu sistemde özel mibzerlerle tohum yahut fide ekimi gerekiyor. Ülkemizde bile bu özel mibzerler üretilmeye başlandı. Böylelikle mazot kullanımı epey düşebiliyor.”
‘YEREL KURULUŞLAR VE BELEDİYELER AGROKEOLOJİK TARIMI YAYGINLAŞTIRABİLİR’
Prof. Dr. Özkaya, şimdilik mahallî kuruluşlar başta olmak üzere çiftçiler ve birtakım belediyelerin agroekolojik tarımı yaygınlaştırma çalışmalarını sürdürmeleri teklifinde bulunarak kelamlarını şöyle noktaladı:
“Belediyeler kendi muhtaçlığı ve marketlerinde satmak için aldığı eserlerin kıymetli bir kısmını tahlil ederek, daha çok kooperatif yahut besin kümeleri üyesi çiftçilerden alabilir. Zehirli olup olmadığına bakmaksızın bütün üretimi desteklemek hakikat değildir. Eserlerin kıymetli bir kısmında sıfır tarım ilacı kural koşulabilir. Belediyenin, aldığı ve kullandığı yahut pazarladığı hiçbir eserin azamî kalıntı limitinin üzerinde olmayacağını garanti etmesi faydalı olacaktır. Belediyeler agroekolojik üretim yapan üreticilerden aşikâr bir muahede ile bilhassa taze zerzevat ve meyve alabilir ve eserlerin fakirlere yardım hedefiyle kullanılmasını sağlayabilir. Bu türlü bir siyaset bilhassa ekolojik üretim yapan çiftçilerin bütün üretimlerini makul bir fiyattan satabilmelerini sağlayarak agroekolojik üretimin süratli gelişmesine katkı sağlayabilir.”