Türkiye’de 24 vilayette yaklaşık 20 bin maden ruhsatının bulunuyor. Bu alanların içinde ormanlar, meralar, tarım alanları da var, korunan alanlar da. TEMA Vakfı İdare Şurası Lideri Deniz Ataç, Türkiye’de mevzuatın korunan alanlar dahil nitelik gözetmeksizin her yerde madenciliğe müsaade verdiğini belirterek doğal varlıkların korunması için madenciliğe kapalı alanların kanunlarla belirlenmesini önerdi.
TEMA Vakfı bugün yaptığı basın toplantısında ‘Kanun korumazsa maden yaşatmaz’ kampanyasını başlattığını duyurdu. Toplantıda konuşan TEMA Vakfı İdare Şurası Lideri Deniz Ataç mevzuatın, Türkiye’nin doğal varlıkları, besin güvenliğini ve kültürel bedelleri müdafaaya yetmediğini vurgulayarak “Madencilik çalışmalarına yönetmelikler ve unsur kararları ile kısıtlamalar getirilmeye çalışılsa da, basitçe değiştirilebilen bu düzenlemeler doğayı ve insan sıhhatini teminatsız ve müdafaasız bırakmaktadır. Madencilik çalışmaları, binlerce yılda oluşan üst toprağın, geliştiği ana kayadan temasının koparılması, işletme sırasında kullanılan ağır su tüketimi ve neden olduğu kimyasal kirlilik ile bulunduğu bölgede kalıcı sıhhat meseleleri, sosyo-ekonomik ve kültürel ömürde olumsuz tesirler bırakmaktadır” diye konuştu. Madencilik faaliyetlerinin neden olduğu bu tehditlerin önlenmesinin ormanların, korunan alanların, verimli tarım ve mera topraklarının, içme suyu havzalarının, mahallî kültürün ve yerleşim bölgelerinin madenciliğin zararlarından korunmasıyla mümkün olacağını belirten Ataç özetle şöyle konuştu:
“Birleşmiş Milletler Etraf Ajansı (UNEP) tarafından belirtildiği ve birçok ülke tarafından da uygulandığı üzere madenciliğe kapalı alanları kanunlarla belirleyip, belirlenen bu alanlarda arama faaliyetleri de dahil rastgele bir madencilik çalışmasına müsaade vermemek, doğal varlıkları, biyolojik zenginliği, yaban hayatını, tarım ve mera alanlarını, kıyıları ve içme suyu havzalarını madencilik faaliyetlerinden müdafaanın tek yoludur. Kanun korumazsa maden yaşatmaz.”
‘MADENCİLİĞE KAPATILSIN’
TEMA Vakfı bir de doğal tehdit eden madencilik faaliyetlerine karşı “Madenciliğe Kapalı Alanlar Siyaset Belgesi” hazırladı ve madenciliğe kapalı alanların kanunlarla belirlenmesini önerdi. Dokümanda ekosistemin sürdürülebilirliği, biyolojik çeşitlilik, yaban hayatının devamlılığı, içilebilir su ile inançlı besine ulaşabilmesi için şu alanların madencilik faaliyetlerine kapatılması gerektiği vurgulanıyor:
● Orman amenajman planlarında ana işletme hedefi; tabiat müdafaa, erozyonu tedbire, iklimi müdafaa, su üretimi, toplum sıhhati, estetik, ekoturizm ve rekreasyon, ulusal savunma ve bilimsel fonksiyonları yerine getirme olarak belirlenmiş orman alanları,
● Korunan alanların tümü,
● Bilimsel çalışmalarla belirlenmiş değerli tabiat, kuş ve bitki alanları üzere potansiyel korunan alanlar (Koruma statüsü kazandırılarak)
● Tarım alanları;
– 5403 Sayılı Toprak Muhafaza ve Arazi Kullanımı Kanununa istinaden; mutlak tarım toprakları, özel eser yerleri, dikili tarım toprakları ile büyük ovalar,
– 4342 Sayılı Mera Kanunu kapsamında belirlenmiş endemik yahut ender bulunan lokal yayılışa sahip cinsler ile yaygın yayılışlı olmakla birlikte lokal coğrafik ırkların bulunduğu mera/otlak, çayır, yaylak ve kışlak alanları,
– 3573 Sayılı Zeytin Kanunu ile hudutları çizilen zeytin alanları,
● Tüm müdafaa uzaklıkları ile içme suyu havzaları,
● Sulak alanlar (Ramsar Alanları, ulusal ve mahalli kıymete haiz sulak alanlar),
● Kıyı alanları ve deniz muhafaza alanları (Deniz çayırlarının ve kumul alanlarına müdafaa statüsü kazandırılarak),
● Bilimsel çalışmalarla belirlenmiş Kıymetli Tabiat, Kuş ve Bitki Alanları üzere Potansiyel Korunan Alanlar (Koruma statüsü kazandırılarak)”
On binlerce ruhsatlı alan
TEMA Vakfı, 2019 yılında Türkiye’de 24 vilayette yaklaşık 20 bin maden ruhsatının bulunduğunu ortaya koymuştu. Maden ruhsatlarının dağılımını gösteren harita çalışmaları sonucunda 24 vilayette (Çanakkale, Balıkesir, Muğla, Tekirdağ, Kırklareli, Afyonkarahisar, Kütahya, Uşak, Zonguldak, Bartın, Eskişehir, Karaman, Kahramanmaraş, Erzincan, Dersim, Ordu, Tokat, Artvin, Erzurum, Bayburt, Şırnak, Siirt, Batman ve Sivas) yaklaşık 20 bin maden ruhsatının bulunduğunu tespit edilmişti. Ruhsatların; ormanlar, korunan alanlar, tarım ve mera alanları ve kültür varlıkları ile münasebetini inceleyen çalışmaların sonuçlarına nazaran vilayetlerin ortalama ruhsatlılık oranının yüzde 63 olduğu görülmüştü.