Özcan Yazıcı [email protected]
Elon Musk Twitter’ı satın alacak mı, almayacak mı?
Şu sıralar teknoloji dünyasında en çok konuşulan ve karşılığı merak edilen sorulardan birisi bu. Musk, her ne kadar 44 milyar dolara ön muahede yapsa da Twitter’ı alacak mı, almayacak mı şimdi belirli değil. Alırsa neden almak istiyor, Twitter’la ne yapmak istiyor, bu farklı bir tartışma ve yazı konusu.
Lakin hayranları ve nefret edenleriyle tanınan bir figüre dönüşen Elon Musk’ın teknoloji teşebbüs ve yatırımlarının en değerlisi hangisi diye soracak olsanız, ben Starlink projesi derim.
2000’lerin başından itibaren “teknolojinin dahi çocuğunun” kurduğu şirketleri anımsatalım. Tesla (2003, elektrikli ve otonom araç üretimi), SpaceX (2002, uzay araştırmaları), Solar City (2006, güneş gücü panelleri), The Boring Company (2016, Hyperloop, tüp içinde raylı sistem), OpenAI (2015, Yapay zeka araştırmaları), Neuralink (2016, implant ile beyin okuma). PayPal ve Stripe (online ödeme) üzere değerli teşebbüslerin de kurucu ortakları ortasında yer aldığını anımsatmadan geçmeyelim. Ve artık, kurucusu olmasa da Twitter’ı da bu yatırım zincirine eklemeye çalışıyor.
Starlink’e gelince… Starlink aslında SpacesX bünyesinde kurulmuş bir teşebbüs, şirket.
Yeni duyanlar için anımsatalım. Starlink, 2015 yılında geliştirilmeye başlanan, 2018’deki testlerin akabinde 24 Mayıs 2019’da 60 uydunun yörüngeye yerleştirilmesiyle hayata geçirilmiş bir uydu internet projesi. Elon Musk’ın deyişiyle “dağda, bayırda, okyanusta, nerede olursanız olun internete ulaşmayı” vaat eden Starlink projesi kapsamında SpacesX roketlerinin biri kalkıyor, biri iniyor ve Dünyamız’ın etrafını uydularla örüyor. 14 Mayıs 2022’deki son seferle birlikte 53 uydu daha yörüngeye yerleştirildi ve şu ana kadar gönderilen uydu sayısı 2 bin 500’ü aştı. Elon Musk, 340 kilometre ile bin 550 kilometre yükseklikteki yörünge aralığına yerleştirdiği bu uyduların sayısını birinci etapta 12 bine, uzun vadede 42 bine çıkarmayı hedefliyor. 12 bin uydu maksadına ise 2027’de ulaşılması planlanıyor.
Açık, berrak gecelerde dünya kentlerinin semalarında süzülen ve gözle de seçilebilen bu uydular kimi vakit “uzaylı gördüm” telaşına neden olsa da, Starlink’in taşıdığı temel “telaşın” içeriği şimdi tam manasıyla anlaşılabilmiş değil.
MARS MI, YOKSA DÜNYA İMPARATORU MU OLMAK İSTİYOR?
Kiminiz çabucak anımsayacaktır, Elon Musk, 2018 yılının başlarında SpaceX Falcon Heavy roketinin kargosunda taşıdığı Tesla Roadster spor aracının hoparlöründen yayılan David Bowie’nin müziğinin büyüsüne yerküredeki herkesi hayranlıkla ve kolay kolay dahil edivermişti.
Astronot görünümlü maket şoförlü Roadster ile mavi yerküreyi birlikte gösteren fotoğraflardan SpaceX’in istikametinin Mars olduğunu düşünürken, birde baktık ki oysaki maruz kaldığımız bu şov ve görsel gösteri “biraz sonra” Starlink’in uydularını burnumuzun tabanına (yörüngemize) yerleştirmeye başlayacak Falcon roketlerinin “kamuoyu ve basın” lansmanıymış!
Yakın vakitte kendisini “Mars’ın İmparatoru” ilan eden Elon Musk’ın Mars’a gönderdiği Tesla Roadster her ne kadar gezegeni ıska geçecek olsa da, etrafımıza ördüğü uydularla “Dünya İmparatorluğu” yolunda pek ıska geçmeye niyeti olmadığını her geçen gün kuvvetlendiriyor.
Starlink, 2021 sonundan itibaren Kuzey Amerika, Kanada ve daha sonra Avrupa kıtası başta olmak üzere genişleyen halkalarla hizmeti BETA programıyla kullanıma da sundu. Wikipedia’da kullanım alanları da dahil olmak üzere daha teknik ve detaylı bilgiler de bulabilirsiniz. Elon Musk Rusya-Ukrayna savaşı başladığında Ukrayna’ya Starlink istasyonları göndermiş ve Ukrayna için süratlice kullanıma sunmasıyla da gündeme gelmişti. Lakin ön talep alınan Türkiye için şimdi planlama kademesinde olduğunu 2022’nin sonuna kadar hizmete açılmasının beklendiğini aktaralım.
Starlink’in kurulumunu sağlamak ve onu kullanmaya başlamak kolay gözüküyor. Elbette başlangıç paketini kapsayan 549 dolarlık heyetim fiyatıyla 110 dolarlık aylık abonelik fiyatını ödemek şartıyla. Bu fiyat paketindeki internetin suratı 50 mb/s ile 150 mb/s ortasında değişiyor.
Şayet ‘premium’ paketi seçerseniz daha süratli internete de ulaşabilirsiniz; olağan tekrar 2 bin 500 dolar heyetim fiyatıyla aylık 500 dolarlık aylık bedeli ödemek şartıyla. Bu fiyat paketindeki internetin suratı ise 50 mb/s ile 500 mb/s ortasında değişiyor.
Proje ilerledikçe Starlink’in global büyüme, fiyatlandırmaları, satış stratejisi nasıl ilerler kestirmek güç. Muhtemelen lokal pazarlara nazaran esneklikler, stratejiler geliştirilecek.
ELON MUSK’IN TAŞLARINI DÖŞEDİĞİ GELECEK
Buraya kadar aktardıklarım aslında işin biraz teknik kısmı, teknoloji geliştirmeyle ilgili tarafı. Doğal aklın uzantısı, dağın başında, okyanusun ortasında ya da her nerede olursan orada internete bağlı olmayı kim istemez? Üstelik daha süratli bir altyapıyla bu hizmeti kullanmak… Aklı başında herkesin isteyeceği bir imkan.
Aslında, Elon Musk’un çabucak her teşebbüsünde yaratmayı başardığı tahayyül nedeniyle oldukça “meftunu” oluşmuş vaziyette. İki dudağının ortasına bakan, hatta Twitter’da paylaştığı emojilerden bile “mesaj” alan, harekete geçen azımsanmayacak bir kitle de var.
Lakin ya taşlarını döşediği yeni dünya, bizlere sunduğu, “muştuladığı” gelecekten farklı bir Dünya’ysa!
Ne demek istiyorum?
Artık düşünün, Starlink, uydu internet teknolojisini önümüzdeki 10-15 yıl içerisinde 42 bin uyduyla tamamladığında internet erişimini tüm Dünya’ya yaymış ve tüm ülkelerde kullanıma sunmuş olacak. Güçlü bir olasılıkla abonelik ve temas kitlerini de ucuzlatacak, kullanımı kitleselleştirecek. Yani Dünya’daki data altyapısı ve iletiminin kıymetli bir omurgasını elinde tutuyor ve yönetiyor hale gelecek.
Şu anda baş döndürücü bir süratle ilerleyen objelerin interneti (IoT), yapay zeka, metaverse üzere dijital teknolojilerle ömrümüzün tüm alanlarının, kişisel ve kurumsal olarak dijitalleştiğini ve ağa bağlı hale geleceğini düşündüğünüzde Starlink’in ne kadar büyük bir gücü elinde tutacağını hesaplayın. İnternet teknolojileriyle bütün süreçlerin birbirine bağlandığı ve globalleştiği bir dünyada bu data akışından ülkelerin, kurumların ve bireylerin nasıl uzak durabileceğini düşünün.
Starlink’i sırf bir uydu internet hizmeti ve teknolojisi olarak görmek ve bugüne kadar bildiğimiz bir operatöre, servis sağlayıcıya benzetmek büyük kusur olur. Harari’nin de hem kitaplarında hem de söyleşilerinde sıklıkla vurguladığı üzere gelecekte “veriyi ve bilgi akışını” denetim eden dünyayı da denetim edecek. Şu ana kadar insanoğlunun geliştirdiği dijital teknolojiler ve ağ entegrasyonları muazzam, lakin önümüzdeki 10 yıl sonrasına baktığımızda daha değişim dalgasının bebeklik çağındayız. İş ve ömür döngümüzün çabucak her alanının ağa entegre olduğu andan itibaren sahip olduğumuz ve ürettiğimiz biyometrik datalarımız de dahil olmak üzere her türlü bilgimiz bu “ağ otoyolunu” işleten ve denetim edenlerin inisiyatifine teslim edilmiş olacak.
Bu muazzam ve dehşetengiz bir güç!
ABD idaresinin dayanağını de ardına alarak Elon Musk’ın neden bu kadar tez ettiğini anlayabiliyoruz. Kimi uzmanların “uzayı çöplüğe” çevirmekle eleştirdiği binlerce uydu yörüngeye yerleştirdikten sonra misal bir projeyi bundan sonra kaç ülke, kaç şirket daha yapabilecek? Neredeyse hiçbir regülasyonun olmadığı, erken kalkanın yol aldığı, “uzak hukukunun” esamesinin okunmadığı şartlarda ekosistemi ele geçirdikten sonra kim, nasıl karşı koyabilecek? Üstelik bir mühlet sonra hâkim olanın kendi dizaynını ve regülasyonunu yeni oyunculara dayattığını da biliyoruz.
ÇİN, STARLINK UYDULARINI MI VURACAK?
Varsayım edebileceğiniz üzere Starlink sürecinden en büyük rahatsızlığı Çin duyuyor. Kısa bir mühlet evvel ABD Savunma Bakanlığı ile SpaceX ortasında imzalanan muahede ile ABD ordusunun Starlink’i askeri hedefler için kullanma hakkını elde etmesi Çin’in bu rahatsızlığını daha da büyüttü. Kısa müddette Çin’in de Starlink gibisi bir projeyi hem teknolojik hem de tıpkı yörüngeye fiili olarak binlerce uyduyu yerleştirmesinin zorluğunu düşündüğünüzde Pekin idaresinin yaşadığı telaş seviyesini hayal edebiliyorsunuz.
Bu nedenle, birkaç gün evvel medyaya da yansıdığı üzere, Çin idaresi her kademesinde eleştirdiği Starlink’i bugünlerde nasıl engelleyebileceğini araştırıyor. Hatta Çin’de bir savunma mecmuasında yayımlanan makalede Pekin idaresinin Starlink uydularını gerektiğinde fonksiyonsuz hale getirmeyi planladığı, hipersonik füzeler ya da lazer ışınlarıyla bu uyduları imha etme seçeneklerini de masada tuttuğu önü sürüldü. Şayet bu yapılamazsa Pekin idaresi muhtaçlık halinde bu uyduların topladığı ve aktardığı bilgilere müdahil olmayı, dataların toplanması ve aktarılmasını engelleyerek, ABD ordusunun bir işine yaramayacak hale getirmeyi hedeflediği konuşuluyor. Bunu da mikrodalga ışınları kullanarak Starlink uydularının bağlantısını engelleyerek ve elektronik kesimleri etkisiz hale getirerek yapmayı planlıyor.
Bunlar medyada yazılıp çizilenler kuşkusuz. Çin bunu yapar mı ya da yapabilir mi; yaparsa nasıl bir milletlerarası kriz tablosu yaratır meçhul.
Fakat meçhul olmayan insanlığın üzerine “bir cisim” süratle yaklaşıyor! Elon Musk üzere isimlerin dehası ve teknolojik devrimleriyle tahayyülümüze sunduğu “özgürlük ve refah” takdimiyle, fiili olarak gerçekleşen ortasındaki tezat ve sisli hava neyin yaklaştığı konusunda derin telaşlar yaratıyor.
Dünyamızın sıkıntıları da tahlilleri de globalleşiyor. 250 yıldır kapitalizmin gelişimiyle hâkim olan “ulus devlet” çağının sonuna yaklaşıyoruz. Dijital kapitalizmin “uluslar ötesi” muhtaçlık ve dayatmaları, bizi “dijital diktatörlüklere” mi evrilteceği yoksa yaşadığımız bu karmaşa ve sancılı devirden post-kapitalizm devrine yeni bir sıçrama ve yeni bir demokrasi çağına yanlışsız mu yol alacağımız belgisiz.
Ancak bugüne kadar aldığımız yol ve ufukta gözüken yakın gelecek pek de umut vaat etmiyor!