Burdur’un Bucak ilçesine bağlı Karacaören köyü hudutlarında yer alan özel mülkiyete ilişkin iki başka parsel, 2014 yılında Antalya Kültür ve Tabiat Varlıklarını Muhafaza Bölge Heyeti kararı ile 1. ve 3. Derece arkeolojik sit alanı olarak tescil edildi. Fakat Isparta ve Burdur vilayetlerinin sonlarında bulunan Karacaören Baraj gölü kıyısında bulunan tescilli sit alanı içerisinde 13 adet bungalov ve restoran üzere ünitelerden oluşan turizm tesisi inşa eden mülk sahibi, topraktaki sit kararının kaldırılması için Kültür ve Turizm Bakanlığı’na karşı iptal davası açtı. Isparta Yönetim Mahkemesi’nde görülen davada eksper raporu geçtiğimiz ay tamamlandı. Üç akademisyen arkeoloğun imzasını taşıyan uzman raporunda, arşiv bilgileri ve alanda bulunan kültür varlığı kalıntılarının, arazinin 1. ve 3. derece arkeolojik sit olarak belirlenmesi için kâfi olmadığı görüşüne yer verilmesi dikkat çekti. Sit alanında müsaadesiz inşaat yapılması üzerine 16 Ocak 2021’de olay yerinde inceleme yapan Antalya Kültür Varlıklarını Müdafaa Bölge Heyeti uzmanları ise alandaki tahribata ait hazırladığı raporda, sit alanında yapılan müsaadesiz uygulamaların kaldırılmasını ve sorumlular hakkında hata duyurusunda bulunulmasını talep etmişti.
Burdur ve Isparta vilayetleri hudutlarında bulunan Karacaören Barajı ve HES’in gölalanı son yıllarda bölgede gelişen kırsal turizmin cazibe merkezlerinden biri haline geldi. Antik çağda Kestros olarak anılan Aksu Irmağı vadisini oluşturan bu bölge, binlerce yıldır Akdeniz ve İç Anadolu bölgeleri ortasındaki doğal geçitlerden biri. Bugün de Isparta-Antalya karayolunun içinden geçtiği ırmak havzasının değerli kısmı, 1990’ların başında işletmeye alınan Karacaören Barajının suları altında kaldı.
AKSU VADİSİ ANTİK ÇAĞDAN BU YANA DOĞAL GEÇİTLERİ BARINDIRIYOR
Antik çağda Pisidya coğrafyasının bir kesimi olan bu bölgede Kremna ve Milias üzere antik kentlerin yanında geç Roma periyoduna tarihlenen çeşitli kaleler ve yapı kalıntıları bulunuyor. Aksu Irmağı Vadisinin doğusunda bulunan Yazılıkanyon ise bölgedeki kentleri birbirine bağlayan antik yol ağının bir kesimine konut sahipliği yapıyor.
BARAJ KIYISINDAKİ ARAZİ 2014’TE ARKEOLOJİK SİT ALANI İLAN EDİLDİ
Burdur’un Bucak ilçesine bağlı Karacaören köyünde bulunan arkeolojik kalıntıların olduğu parseller, 2014 yılında Antalya Kültür ve Tabiat Varlıklarını Muhafaza Bölge Şurası tarafından 1. ve 3. Derece arkeolojik sit alanı olarak tescil edildi. Sit ilanı süreciyle ilgili arkeolog ve harita mühendisinden oluşan uzmanların hazırladığı 10 Kasım 2014 tarihli raporda, arazinin kısmen çam ve meyve ağaçlarıyla kaplı olduğu belirtilerek özetle şu bilgilere yer verildi:
‘ALANDA ANTİK DEVİR YERLEŞİM İZLERİ GÖRMEK MÜMKÜNDÜR’
“Alanda, hiç bağlayıcı harç kullanılmadan kuru duvar tekniğinde ortada ahşap hatıl kullanılarak inşa edilmiş bir kısmı korunmuş yöresel bir mesken ve eklentisi ile dolgu toprak içinde kısmen kesitten izlenebilen bir yapı kalıntısına işaret eden moloz taş örgülü duvar mevcuttur. Etrafta kiremit parçalan ile nadiren günlük kullanım ve depolama kaplarına ilişkin seramik modüllerine rastlanılmıştır. Ayrıyeten tarım terasları tespit edilmiştir. Birbirine paralel uzanan teraslar, moloz iri taş bloklardan, harçsız duvar tekniğinde yapılmıştır. Uzunlukları arazinin topografik dokusuna nazaran farklılık göstermektedir. Terasların kimilerini, kullanılan taşların küçük boyutlu olması yanında, duvarların kalitesiz ve zayıf dokusu nedeni ile yakın vakitte yeni tamirat ve birtakım eklentilerle antik fonksiyonuna uygun olarak tarıma elverişli bir alan oluşturmak, yağış sırasında su kaybını en aza indirmek hedefli tekrar kullanıldığı düşünülmektedir. Kelam konusu alanda antik devir yerleşim izleri görmek mümkündür.
‘ALAN YAKIN GEÇMİŞTE TEKRAR İSKÂN GÖRDÜ’
Bahse bahisli alanın, yakın geçmişte tekrar iskân görmesi nedeni ile niteliğini kaybettiği bu kapsamda, kısmen izlenebilen geç antik devir olması mümkün duvar ve kiremit kesimleri ile nadiren görülen günlük kullanım ve depolama kaplarına ilişkin seramik kesimlerinin dağılım gösterdiği alanın mevcut ve muhtemel arkeolojik varlıkların korunması gayesiyle 3. derece arkeolojik sit olarak tescil edilmesi kanısına varılmıştır.”
MÜDAFAA ŞURASI SİT İLAN EDEREK ALANI MUHAFAZAYA ALDI
Kelam konusu rapora dayanan Müdafaa Bölge Kurulu’nun 17 Kasım 2014 tarihli kararında ise alanda tespit edilen moloz taş örgülü duvar ve kiremit kesimleri ile günlük kullanım ve depolama kaplarına ilişkin seramik kesimlerinin seyrek olarak dağılım gösterdiği sahanın 1. Derece arkeolojik sit alanı; etrafının ise mümkün arkeolojik kültür varlıklarının korunması hedefiyle 3. Derece arkeolojik sit olarak ilan edildi.
HEYET, MÜSAADESİZ İNŞAATIN KALDIRILMASI VE HATA DUYURUSU İSTEDİ
Lakin iki yıl evvel arkeolojik sit alanında inşaat başlatıldığı ortaya çıkınca mevzu tekrar Antalya Kültür Varlıklarını Muhafaza Bölge Kurulu’nun gündemine geldi. Özel bir güç şirketinin sahibine ilişkin olduğu belirtilen topraktaki sit statüsünün kaldırılması için mülk sahibi tarafından Kültür ve Turizm Bakanlığı aleyhinde dava açıldı. Bunun üzerine Muhafaza Bölge Konseyi uzmanlarından oluşan heyetin 16 Ocak 2020 tarihinde alanda yaptığı incelemede, inşaat faaliyeti uygulanan alanda rastgele bir muhafaza maksatlı imar planı bulunmadığı belirlendi. Müdafaa Konseyinden müsaade alınmadan birçok fiziki ve inşai uygulamaların yapıldığı tespit edilen incelemenin akabinde Konsey, “yapılan müsaadesiz uygulamalar hakkında hata duyurusunda bulunulmasına, müsaadesiz uygulamalara yönelik ilgili Kurumlarca acilen işlenmenin yapılarak Müze Müdürlüğü uzmanları kontrolünde kaldırılmasının sağlanmasına” karar verdi.
Muhafaza Bölge Kurulu’nun 17 Ocak 2020 tarihli kararında ayrıyeten kelam konusu alanın muhafaza statüsünün değiştirilmesi için mülk sahibi tarafından yapılan müracaatın uygun bulunmadığı görüşüne de yer verildi.
SİT ALANINDA TESİS, BAKANLIĞA DA DAVA AÇILDI
Bu ortada sit alanı statüsündeki özel mülkiyete mevzu toprakta inşa edilen 13 bongalov, 300 kişilik restoran ve yüzme havuzu üzere ünitelerden oluşan tesis, Haziran 2020’de işletmeye açıldı. Projedeki bungalov sayısının iki katına çıkarılacağı belirtilirken işletme sahibi firma yerdeki sit kararının kaldırılması için Kültür ve Turizm Bakanlığı’na karşı dava açtı.
MAHKEMENİN ATADIĞI EKSPERLER RAPORUNU TAMAMLADI
Isparta Yönetim Mahkemesi’nde görülen davada, mahkemenin atadığı akademisyen üç arkeologdan oluşan eksper heyeti raporunu tamamladı. Pamukkale Üniversitesi (Denizli), Akdeniz Üniversitesi (Antalya) ve Süleyman Demirel Üniversitesi (Isparta) öğretim üyelerinden oluşan üç profesör tarafından hazırlanan eksper raporunda, kelam konusu alanda ‘Saklı Göl Evleri’ olarak anılan bir tatil kampı bulunduğu, belirtiliyor.
‘KORUNAN DUVAR, TARİHİ ESER İÇİN ÜNİK BİR ÖRNEK TEŞKİL ETMİYOR’
Alanın Roma İmparatorluk devri ya da daha eski tarihlerden itibaren kullanıldığı belirtilen alanın, baraj suları altında kalan Karacaören köylüleri tarafından da tarım ve bağcılık için kullanıldığına işaret edilen eksper raporunda, “Hansgerd Hellenkemper’in 2004 yılında Karacaören ve etrafında yaptığı çalışmada kelam edilen küçük kilise ve Bizans Devrine ilişkin yapıların varlığı bölgenin, Bizans Devrinde de ağır olarak kullanıldığını işaret etmektedir. Üzerinde, kelam konusu duvar, kiremit ve seramik parçalan dışında, tarihi eser bulunmayan bu alanın bir yerleşim yeri olmaması ve korunan duvarın, tarihi eser için ünik bir örnek teşkil etmemesi alanın, Arkeolojik Sit olarak tescillenmesini zorlaştırmaktadır. Alanla ilgili tutulan 10.11.2014 tarihli birinci raporda belirtildiği üzere tarihlemede emin olunamayan bu duvar kısmından yola çıkılarak bir tarihi bedel biçmek yanlışa götürür. Yüzeyde görülen kiremit ve seramik parçalan arkeolojik kıymettedir. Fakat alanın bir yamaç olmasından ötürü bu çeşit gereçlerin daha yukarından tabiat olaylarıyla yağmur vb. akıp gelme ihtimali de göz önünde bulundurulmalıdır” görüşüne yer verildi.
EKSPERLERDEN ‘ALAN ARKEOLOJİK SİT İÇİN KÂFİ DEĞİL’ GÖRÜŞÜ
Uzman raporunun sonuç kısmında ise “alanda yerinde yapılan inceleme ve müşahedeler ve de dava belgesinde bulunan raporlardaki fotoğraflar incelendiğinde; kelam konusu alanın yüzeyinde görülen, mahallî moloz taşlarla kolay kuru duvar tekniğinde yapılmış teras duvarı ile az ölçüde görülen kiremit ve seramik parçalan alanın, 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Müdafaa Kanununun 6. ve 23. Unsurlarına nazaran I. ya da III. derece Arkeolojik Sit olarak belirlenmesi için kâfi değildir. Alanda yapılan jeoradar çalışmasında çıkan, yeraltında da arkeolojik data bulunmadığı sonucu da bu görüşü desteklemektedir” tabirlerine yer verilmesi dikkat çekti.
SİT’İ KORUYAMAYAN BAKANLIK, TAHRİBATI ÖDÜLLENDİREN UZMANLAR
2014 yılında arkeolojik sit alanı olarak tescil edilen lakin ortadan geçen vakitte korunamayarak inşaat yapılarak tahrip edilen Karacaören Barajı kıyısındaki arazinin üzerinde bugün çalışır durumda bir turistik tesis bulunuyor. Mülk sahibinin tescil kararının iptali için Kültür ve Turizm Bakanlığı’na açtığı dava ise sürüyor. Dava ile ilgili üç akademisyen tarafından hazırlanan uzman raporu ise sit alanında müsaadesiz inşaat yapan mülk sahibini ödüllendirecek nitelikte görüşler içeriyor. Korunan alanlar üzerindeki baskıların giderek arttığı bu devirde üç akademisyen tarafından hazırlanan rapor, müdafaa şuuru ve ideolojisi açısından tahribat yapanlar lehine bir geri adım olarak yorumlanırken gözler yargının vereceği sonuncu karara çevrilmiş durumda.
Yusuf Yavuz