Reuters, TL’de bu ay yaşanan yüzde 9 kıymet kaybı ve döviz borçlanma maliyetlerinin çift haneye yaklaşarak 2008 krizi tepelerini aşması üzerine yatırımcılarda ülkenin bir defa daha kur krizi yaşanabileceği kuşkusunun oluştuğunu yazdı.
Hükümetin, Aralık ayındaki kur krizini bir müddetliğine de olsa bilakis çevirmesini sağlayan kur muhafazalı mevduat (KKM) sisteminde vade sonunda yenilenip yenilenmeyeceği piyasanın ana gündeminde.
“SEÇİM İÇİN DE BELİRLEYİCİ OLACAK”
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, hükümetinin geçen yılın sonlarında yaşanan kur krizinden sonra yeni piyasa kaosunu önleyip önleyemeyeceği, kendisinin seçilme ihtimali ve yabancı yatırımcıların potansiyel geri dönüşü üzerinde de belirleyici olacak.
Bankacıların kamu denetimli olarak tanımladığı kur siyaseti başta olmak üzere piyasa iktisat siyasetlerinin sürdürülebilirliğinden ve bir evvelki krizden yalnızca 5 ay sonra işlerin tekrar denetimden çıkmaya gerçek ilerlediğinden kaygılı.
İktisat idaresi, tasarruf sahiplerini ve şirketleri büyük TL paha kaybından korumak ve onları dolar, euro ya da altın biriktirmemeye ikna etmek için KKM sistemini geliştirerek aralıkta büyük bir kur krizini durdurmayı başardı.
YAZ AYLARINDA KKM GERİ DÖNÜŞ TESTİ
KKM’nin kritik yaz yenileme tarihleri de yaklaştıkça piyasalar 10 milyarlarca dolarlık yüksek geri dönüşlerin yaratabileceği döviz talebini de takibe almış durumdalar.
Reuters’ın 4 ekonomistin görüşleriyle derlediği bilgilere nazaran, KKM’de ağustos ayında yaklaşık 20 milyar dolar bedelinde dönüş olacak ve yılın en büyük dönüşü de bu ayda gerçekleşecek. Temmuz ve ağustos toplam dönüş ölçüsü ise 30 milyar dolar.
‘KONTROLÜ KAYBETME RİSKİ VAR’
Son yıllarda Türkiye piyasasında tekrarlanan çalkantılara şahit olan ABRDN fon yöneticisi Kieran Curtis, “Türkiye için kriz bir katılık değil lakin ihtimal mutlaka sıfırdan da çok uzakta. Denetimi kaybetme riskiyle karşı karşıyalar” dedi.
Merkez Bankası’nın (TCMB) net memleketler arası rezervleri 20 Mayıs prestijiyle 10 milyar doların altına gerilerken son 5 haftalık düşüş 10 milyar dolara ulaştı. Swap hariç rezervler ise birebir devirde eksi 55 milyar dolara kadar gerileyerek daha evvel büyük siyasi ve ekonomik değişimleri beraberinde getiren eksi 60 milyar dolara bir defa daha yaklaştı.
Erdoğan hükümeti, iktisatta Ukrayna’daki savaşın tesirlerinin enflasyonda görüldüğünü, bunun da enflasyondaki düşüşü cari dengeyi artışa döndürme gayretlerini bir ölçü geciktirdiğini söyledi. TCMB ise bir müddet sonra dezenflasyonun başlayacağını söylüyor.
Erdoğan’ın Finlandiya ve İsveç’in NATO’ya iştirak tekliflerini, bu ülkelerin PKK ve YPG ile irtibatlı şahısları barındırmakla suçlayarak veto edeceğini söylemesinin akabinde, Türkiye’nin Batı ile olan çetrefilli bağlantısına dair yeni tasalar de var.
YAZ NASIL ATLATILACAK?
Rekor düzeyde yüksek global güç ve besin fiyatları, bu yıl TL’de yaşanan neredeyse yüzde 20’lik bedel kaybı ve yüzde 50’lik yurt içi kredi büyümesiyle birleştiğinde enflasyonu yüzde 100’e gerçek çekiyor. Tekrar de bu durumda bile TCMB geçen hafta siyaset faizini yüzde 14’te sabit bıraktı.
JPMorgan ve Citi analistleri, döviz rezervlerindeki sert düşüşlere ve bunun devam edeceğine dikkat çekiyor. Citi, rekor güç ve besin ithalatının tesiriyle cari açığın GSYH’ya oranının bu yıl yüzde 5’e ulaşacağını iddia ediyorlar. Yeniden de her iki kurum da bu yaz turistlerin Türkiye’ye akın etmesiyle 15-20 milyar dolar gelir öngörüyor.
Ayrıyeten yatırımcılar KKM dönüşlerinde ne olacağını da önemli halde sorgulamaya başladılar. Yalnızca iki ayda bireysellerin ve kurumların 30 milyar pahasında KKM dönüşlerinin yenilenmesi gerekecek. Aksi halde aslında yüksek olan döviz muhtaçlığı daha da katlanacak.
JPMorgan’dan Zafar Nazım, firmaların KKM’ye tekrar kaynak sağlamaları için hükümetin yeni vergi indirimleri üzere teşvikler sunabileceğini düşünüyor. Bir öbür beklenti ise kamunun bu periyotta kısa vadeli yüksek getirili eserler ile dövize yönelimi engelleyeceği tarafında.
Geçen yıl kur krizinde kalan son Türkiye tahvillerini sattığını belirten Mirabaud’un gelişen piyasalar sabit getirili menkul değerler müdürü Daniel Moreno, “Kur zayıflığına karşı korunmak için kimseye öylece bir ödeme teklif edemezsiniz. Bunun sürdürülebilir olduğunu düşünmüyorum” dedi ve ekledi:
“O vakitten bugüne hiçbir şeyin düzeldiğini de düşünmüyorum, bilakis her geçen gün daha da berbata gidiyor görünüyor. Ancak yeniden de Türkiye’nin gayret vermeden düşeceğine de inanmıyorum.”
SEÇİM ATEŞİ
Son yıllardaki sıkıntılarının akabinde artık çok daha az yabancı yatırımcı Türkiye’nin tahvillerinde hisse sahibi. Hükümet, işleri bilakis çevirmek hedefiyle döviz muhafazalı tahvil fikrini lisana getiriyor, lakin yabancı yatırımcılar yeniden de bir noktada sermaye denetimlerinin onları tuzağa düşürebileceğinden telaşlı.
Piyasadaki tansiyonlar Türklerin sorunlarını daha da kötüleştirdi ve bireyler süratle katlanan konut faturalarını ödemek için gayret ediyor. Tüm bu telaşlar en geç Haziran 2023’te yapılacak seçimlerin daha erkene alınıp alınmayacağı sorularını beraberinde getiriyor.
Anketler, Erdoğan’ın aralık kur krizi periyodunda kaybettiği oyları bir ölçü geri kazandığını ve AKP’nin hâlâ rakiplerinin önünde olduğunu gösteriyor. Lakin oy oranları geçmiş seçimlerin hayli altında ve birtakım anketler TBMM çoğunluğunu ve hatta tahminen de Cumhurbaşkanlığını bir muhalefet koalisyonuna kaptırılabileceği ihtimalini de açıkça gösteriyor.
Yabancı yatırımcıların ortak noktada buluştukları bir bahis ise Erdoğan’ın seçilememesi halinde Türkiye’nin alışılagelmişin dışındaki iktisat siyasetlerin son bulacağı ve kendilerinin de ülkeye geri döneceği.
Gelişmekte olan piyasa fonu Gramercy’den Petar Atanasov, “Türkiye’nin tüm yatırım yapılabilirliği seçim sonucuna bağlı” dedi. Atanasov kendisi üzere bir çok milletlerarası yatırımcının, ülkenin iktisat ve para siyasetini tekrar belirleyen bir liderlik değişikliği beklediğini belirtiyor. Atasanav, “Bence piyasa sonuna kadar epeyce kuşkucu olacak. Son derece bilinmeyen bir seçim olacak, her şey olabilir” dedi.