Uzun vakittir tartışılan, merakla beklenen ve nihayet seyirciyle buluştuğu an prestiji ile de ahlaksızca ve düzeysizce bulunup yerlere çalınan Cem Yılmaz’ın yarattığı sıra dışı karakter Erşan Kuneri’nin Arabesk ve Recep İvedik ile kıyaslanmasına şahit oluyoruz sıkça.
Erşan Kuneri, 1981 yılında cezaevinden çıkan bir erotik sinema yıldızı olarak, kendini iğrenç bir periyottan soyutlayıp, geçmişi geride bırakmaya hazırlanan bir adamı canlandırırken; yeniden iğrençleşmiş ve üzerinden bir darbenin dozer üzere geçmiş olduğu toplumda var olmaya çalışıyor. Olağan ki bunu yaparken de kirli bir lisana başvuruyor. (Bu ortada neden cezaevinde yattığını öğrenemediğimiz bir şahsiyet)
Recep İvedik ne yapardı? Kendine nazaran (çoğunlukla da dış menşeli) teamülleri olan bir ortama girer ve o teamülleri tanımaz, yıkmaya çalışırdı. Kesinlikle kendisine kıl olan “vesayetçi elitler” olur; ancak Recep İvedik onları saf dışı bırakarak kendi stilini ortama kabul ettirirdi. Burada bu sinemalardaki sorunun kabaca bir imaj kirliliği olmadığını anlamıştık. Bu sinemalarda kaşınan şey çok bildiğimiz bir şeydi.
Teamülü destekleyenler ortasında, mevcut ortamda hiç bir vakit Recep’in ne kadar aptal, bilgisiz bir hanzo olduğunu üst perdeden lisana getirip onu rezil eden onu bozacak olan, ona baskın olan biri çıkmazdı. Recep üniversiteli gençlerin ensesine tokadı basar, gençler ona teslim olur ve ortamda her vakit üstünlüğünü kurar, olay da nihayete bağlanırdı. Recep gücünü biraz da bu teamülleri radikal savunamayan, bunları içselleştirememiş objektiflerin sayesinde dominantlığını sağlardı!
Ertem Eğilmez’in unutulmaz Arabesk sinemasına gelince, Türk sinemasında 60’lı yılların ikinci yarısından başlayarak, bilhassa 70’leri büsbütün saran ve hala kalıntı ve klişeleri toplum içinde barınabilen o sineması anlayabilmek için Türk toplumunun sosyolojik yapısını âlâ bilmek gerekiyordu.
Köyünde barınamayan, traktör ve koşulacak öküzü olmayan Anadolu toplumunun, kente gelerek yarattığı gecekondu kültürünün bir modülü olan Arabesk, acıyı ve isyanı anlatırken, ezilmişliklerini de haykırıyordu. Arabesk sinemasının çıkış noktasını da bu ezilmişlik oluşturuyordu. Güçlü ve yoksulla aşağıdakilerin ve üsttekilerin diyalektiğine yaslanan ve birbirine birebir kimya ile bağlanan bu sinemaların sinema sanatını geri plana atıp yok ettiğini anlatmaya çalışırken ” artık kâfi ” diye bağıran Ertem Eğilmez, politik sıkıntısı olan bir sinemaya imza atmıştı.
Erşan Kuneri’yi çok açık bir halde kirli sanatın bir kesimi olarak görmek de mümkün değil. 1980’ler Amerikasında ortaya çıkan kirli sanat, politik bir hedefe yaslanmayan; neoliberal dünyanın siyasal ve maddi/toplumsal değişimlerini ve içinde bulunduğu toplumun makus istikametlerini afişe etmeye çalışan bir akımdı…
Sanatta natüralizm ve realizmin dayandığı politik duruşa rağmen, kirli edebiyatın daha çok bireyin bilinçaltındaki paranoyasına ve kirli tarafına vurgu yaptığını söyleyebiliriz.
Erşan, bilhassa Türk toplumunda 12 Eylül sonrası çürüyen toplumun; apolitik, küfürbaz ve lümpen bireylere dönüşünün net bir görüngesi olarak uzunluk gösteriyor. Lakin birinci iki kısım sonrası sinkaflı küfürlere alıştıktan sonra bir gerçeğin farkına varılıyor. Erşan Kuneri’nin direkt siyasi ve toplumsal bir eleştirisi ve bildirisi olmamasına karşın; aslında yıllar önce başarılı ve umut veren bir aktör olacakken porno furyasının kucağına düşen bir adamı da görüyoruz.
Erşan Kuneri’nin eleştirisi seyredenin algısına bağlı. Recep İvedik ve Arabesk’in alegorilerini ve de kirli sanatın apolitik tarafını göremesek de; Erşan, 12 Eylül sonrası Türk toplumun yarattığı birey tipolojisi olarak bizlere sunuluyor.
Hasret Kalkan
Odatv.com