Kimi “23 yıllık yaşantımın her saniyesinde ruhsal, cinsel, ekonomik şiddete maruz kaldım. Bunu yapanlar yabancı beşerler değil; ağabeylerim, komşularım, arkadaşlarımdı” diyor, kimiyse “Türkiye’de kadın-erkek eşitliği olmadığı bir gerçek. Ancak coğrafya baht değildir. Kanılarımız bahtımızı belirler. Niyetlerimizi eğitim yüceltir” diye anlatıyor.
Türkiye’de gençlerin cinsiyet eşitliğine yaklaşımını ve bayana yönelik şiddet algısını ortaya koyan ‘Gençlikte Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Algısı Araştırması’nda çarpıcı sonuçlar var.
Hürriyet’ten İpek İzci’nin haberine nazaran ülkemizdeki gençlerin cinsiyet eşitliğine yaklaşımı nasıl? Bayana yönelik Şiddet algıları ne seviyede? Siyasi partilerin toplumsal cinsiyet ayrımcılığını önlemeye yönelik çalışmalarını kâfi görüyorlar mı? Şiddet çeşitlerini biliyorlar mı? ‘Gençlikte Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Algısı Araştırması’ işte bu sorulara cevap bulmak için, gelecekte bu alandaki çalışmalara ışık tutması maksadıyla yapıldı.
Yanındayız Derneği ve Evrim Kuran Danışmanlık’ın birlikte yürüttüğü Araştırma, Türkiye’nin 81 vilayetinden 18-35 yaş aralığındaki 12 bin 925 kişinin iştirakiyle gerçekleşti. Araştırmacı Evrim Kuran “Veriler gösterdi ki Türkiye’de gençlerin büyük bir çoğunluğu toplumsal cinsiyet eşitliğinin olmadığını düşünüyor. Toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanması çağdaş ve demokratik bir toplum olmanın önşartı. Görüyoruz ki gençler sorunun farkında” diyor. Yanındayız Derneği Genel Lideri Parıltı Ger ise bilhassa genç erkeklerin toplumsal cinsiyet eşitliği davasını sahiplenmesi gerektiğini söylüyor.
Türkiye’de gençler cinsiyet eşitliğine nasıl bakıyor?
Türkiye’deki siyasi partilerin toplumsal cinsiyet ayrımcılığını önlemeye yönelik çalışmalarını kâfi bulanların oranı %4
* “Türkiye’de kadın-erkek eşitliği eksik tabular üzerine kurulmuş normlarla tabir edilmektedir. Siyasal pozisyonda olanlar bu mevzuda daha fazla örnek niteliğinde karar verirse değişebileceğine inancım hâlâ var. Sesini çıkaramayan bayanların da sesi olmak zorundayız. Bayanın üstün değil, bayan ve erkeğin her alanda eşit olması gerektiğine inanıyorum.” (18, bayan, İzmir)
CİNSİYET EŞİTLİĞİ YOK: YÜZDE 83
Türkiye’de cinsiyet eşitliğinin olmadığını düşünenlerin oranı %83
* “Heteroseksüel bir erkek olarak ‘avantajlı’ bir kısımda olduğumun farkındayım. Buna karşın toplumun cinsiyete, cinselliğe bakışı ve ayrımcılığı beni bile boğuyor. Bunun çok daha büyük baskı gören kümeler için nasıl hissettirdiğini hayal edemiyorum.” (20, erkek, İstanbul)
* “Türkiye’de kadın-erkek eşitliği olmadığı bir gerçek, ancak coğrafya yazgı değildir, fikirlerimiz dürtülerimiz, öğrendiklerimiz bahtımızı belirler. Kanılarımızı eğitim yüceltir.” (18, bayan, İzmir)
* “Toplumsal cinsiyet eşitliği konusunda şuurlu olmak ve bu istikamette hareket etmek için en kıymetli faktör büyüdüğümüz ailedir. Bu yüzden bizler kendimizi bu hususta eğiterek gelecek jenerasyonları eğitebiliriz.” (21, bayan, İstanbul)
* “Bu ülkede kadın-erkek eşitliğinin yalnızca lafta olduğunu düşünüyorum. Her gün bir cinayet ve şiddet haberi görüyoruz. Bu gitgide artıyor. Bayanlar bu ülkede nefes almaya korkar oldu.” (22, bayan, Ankara)
* “Ülkemizde ne yazık ki bayanlar da bu eşitsizliği olağan görüyor.” (24, bayan, İstanbul)
ŞİDDET ÇOK YAYGIN
Ruhsal şiddet en yaygın tıp. Gençlerin yüzde 88’i ruhsal, yüzde 48’i dijital, yüzde 43’ü ekonomik, yüzde 31’i fizikî, yüzde 22’si cinsel şiddet mağduru…
* “23 yıllık yaşantımın her saniyesinde bayan olarak ruhsal, cinsel, ekonomik şiddete maruz kaldım. Bu şiddeti uygulayanlar yabancı beşerler değil, ağabeylerim, komşularım, arkadaşlarım üzere yakın etrafımdan insanlardı. Bunu değiştirmek için her vakit çabaladım ve çabalamaya devam edeceğim.”
(23, bayan, İzmir)
* “Partnerimin yahut etrafımın bilhassa anne olduktan sonra çalışma hayatında olmamdan ötürü beni yetersiz görmelerini, çalışan birçok bayanın daima maruz kaldığı bir ruhsal şiddet örneği olduğunu düşünüyorum.” (32, bayan, Bursa)
FLÖRT ŞİDDETİ: YÜZDE 36
Cinsel bağlantıya zorlanmanın şiddet olduğu şuuru yüksek. Yüzde 91’i partnerlerinin kendilerini cinsel münasebete zorlamalarını şiddet olarak görüyor.
* “Flört şiddeti konusunda farkındalığın düşük olması ve şiddetin nedeninin sevgi olarak nitelendirilmesi, flört şiddetinin sürekliliğine katkı sağlıyor.” (23, bayan, İstanbul)
* “Partnerimin bana ruhsal şiddet uygulayarak cinsel isteklerini kabul ettirmesini şiddet olarak görüyorum.” (22, bayan, İstanbul)
* “Hayatıma aldığım bir insanın beni her olayda, her durumda geri plana iterek kendisini öne çıkarmasını flört şiddeti olarak görüyorum.” (23, bayan, Adana)
CİNSİYET AYRIMCILIĞI ORANI
Genç bayanların yüzde 82’si, erkeklerin yüzde 40’ı cinsiyetlerinden ötürü ayrımcılığa uğruyor. Gençler, cinsiyetinden ötürü ayrımcılığa uğradığında kâfi yansıyı gösteremiyor.
* “Türkiye’de bilhassa staj devri yahut iş müracaat sürecimde cinsiyetimden ötürü kabul edilmediğim çok şirket var ve uzun bir müddet de bu bu türlü devam eder üzere görünüyor.” (19, bayan, Ankara)
* “Cinsiyet ayrımcılığına babam tarafından uğradım, maddi imkânsızlığımdan reaksiyon gösteremedim.” (19, erkek, İstanbul)
Partnerlerinin kendilerini giysisinden ötürü kısıtlamasını şiddet olarak görenlerin oranı %77
Gençlerin yalnızca yüzde 27’si kıskanılmayı şiddet olarak görüyor.
* “Kıskançlık şiddet değildir, kısıtlamalar başlarsa o vakit ruhsal şiddet başlar; bu ruhsal şiddet artarak devam edebilir.” (18, bayan, Düzce)
PANDEMİ GERİYE GÖTÜRDÜ
Işık Ger, YANINDAYIZ Derneği kurucu lideri:
– Yaptığımız bu araştırma ülkemizde genç bayanların ve erkeklerin eşitliğe hâlâ çok uzak olduğunu ortaya koydu. Ve maalesef bu yıl da bayanların yaşadığı en büyük sorun şiddet oldu. Beni en çok üzense, büyük kısmının flört şiddetini tam manasıyla bilmemeleri; partnerler ortasındaki kıskançlığın şiddet değil, çok ilgi ve sevginin tezahürü olarak algılanması. Türkiye, toplumsal cinsiyet eşitliği konusunda kaplumbağa suratında yol alan bir ülke. Bu suratın artması için özel bölüm, kamu ve sivil toplum örgütlerinin el ele vermesi kaide. Bilhassa genç erkeklerin, toplumsal cinsiyet eşitliği davasını sahiplenmesi gerektiğine inanıyoruz.
– Dünya Ekonomik Forumu 2021 Global Cinsiyet Eşitsizliği Raporu’na nazaran pandeminin en kıymetli tesirlerinden biri cinsiyet eşitliği konusunda tüm dünyayı geriye götürmesi oldu. Salgın öncesinde cinsiyet eşitsizliğinin yaklaşık 100 yıl içinde biteceği öngörülürken pandemi sonrası bu mühlet raporda 136 yıl olarak hesaplandı.
– Bayanlar ve erkekler ortasında en az ayrım olan ülkelerin başında İzlanda geliyor. Türkiye cinsiyet eşitliği endeksinde 156 ülke içinde 133’üncü sırada! Bizim bir zihniyet ihtilaline muhtaçlığımız var. Yaklaşık 100 yıldır bayanların ağır hak arayışı sonucunda dünyadaki birtakım ülkelerde eşitlik ismine önemli manada
bir yol kat edildi. Dünya değişiyor, Türkiye de değişecek. Değerli olan, toplumsal farkındalığı yaratmak için yılmadan çalışmak.
İNATÇI BİR OPTİMİSTLİK
Evrim Kuran, araştırmacı-yazar:
– Cinsiyet kavramı bayan yahut erkek olmanın biyolojik tarafını tariflerken toplumsal cinsiyet tabiri, içinde yaşadığı toplumda bir bayanın yahut erkeğin nasıl davranacağı, nasıl düşüneceği ve nasıl hareket edeceğine dair beklentileri ortaya koyar. Toplumsal cinsiyete dayalı datalar, bir ülkede bayanın ve erkeğin rollerini, güç bağlarını ve toplumsal pozisyonlarını anlamamızı kolaylaştırır. Araştırmamız gösterdi ki Türkiye’de gençlerin büyük bir çoğunluğu toplumsal cinsiyet eşitliğinin olmadığını düşünüyor. Toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanması, çağdaş ve demokratik bir toplum olmanın önşartı. Bu koşulu yerine getirmek için de bilhassa genç kuşakta farkındalığın değeri büyük. Görüyoruz ki gençler sorunun farkında.
DAYANAK KÂFİ DEĞİL
– Araştırmanın en kritik bulgularından biri genç bayanların yüzde 82’sinin, erkeklerin yüzde 40’ının cinsiyetlerinden ötürü ayrımcılığa uğradıklarını belirtmesi. Üstelik, sırf yüzde 54’ü bu türlü bir durumla karşılaştığında kâfi reaksiyon gösterebiliyor. Farkındalıktan hareketliliğe geçmemiz gerektiğine işaret eden bir gerçek bu! Bir diğer kritik bulguysa sırf
yüzde 6’sının bayanların eşitliğe ulaşmasında erkek-
lerin takviyesini kâfi bulması.
ŞİDDET YOK SAYILIYOR
* Bayana şiddet karşısında dayanışma kültürü oluşturabilmek için birinci adım, bilhassa gençlerde şiddet okuryazarlığını geliştirmek. Şiddeti tanımlamak, tiplerini âlâ anlamak gerekiyor. Araştırmada gençlere şiddet cinslerini aktarmayı da önemsedik. İştirakçilerin bir kısmı tahminen de birinci kere flört şiddeti sözüyle karşılaştı. Flört şiddeti farkındalık yaratmamız gereken bir başlık zira üzücü halde yok sayılan bir şiddet türü! Partnerlerden birinin başkasına ruhsal, fizikî, toplumsal, cinsel ve dijital şiddet içeren davranışlarda bulunması manasına geliyor. Araştırmamıza katılanların yüzde 36’sı flört şiddetine maruz kaldığını söyledi. Fakat yalnızca yüzde 27’si bir duygusal şiddet çeşidi olan kıskançlığı şiddet olarak görüyor. Gençlikte şiddet okuryazarlığı sağlıklı yetişkinlerin yaşadığı bir toplum için elzem.
BAYAN EMEĞİNE DİKKAT
– Bugün Türkiye’de 3 yaşın altında çocuğu olan 25-49 yaş aralığındaki bayanların sırf yüzde 25.2’si istihdamda. Bayan büyükelçi oranımız yüzde 26.5. Bayan milletvekili oranımız yüzde 17.4. Yükseköğretimde bayan profesör oranı yüzde 32.4. Bayan emeğinin onurlandırılmasını, erkek emeğiyle eşitlenme talebimizi daima tekrarlıyoruz. Paris Anlaşması’nın mimarı, diplomat ve iklim aktivisti Christiana Figueres’in ‘inatçı iyimserlik’ diye tanım ettiği bir hal var. “İyimserliğimiz güçlü, kararlı, amansız olmalıdır. Her bir mahzur, farklı bir yol denemek için bir işarettir” der. Türkiye’de bayan olmak işte bu türlü inatçı bir optimistlik gerektirir. İnadımızın göğüs kafesimizden fışkırması lazım. Yalnız olmadığımızı hatırlamalıyız.