Pazarda bir gün: Karpuzu sende mi bölüşelim bende mi?

Bazen uğranan haber için konuşulan pazarcılar ve müşterilerini daha âlâ anlamak gözlerinden yaşadıklarını aktarmak için bir günlüğüne pazarcılık yapmak istedim Esenyurt esc Ankara nın en doğusunda yer alan ekonomik olarak dar gelirli insanların yaşadığı Karapürçek Salı Pazarı nda bir gün pazarcılık yaptım

İNSANLARDA PARA YOK OLMAYANIN KEDERİNİ OLMAYAN ANLAR

Altındağ a bağlı olan Karapürçek Ankara nın sırtını Anadolu ya yasladığı yerde doğuda etraf yolunun çabucak kenarında bir yerleşim bölgesi Etrafında göçmenlerin de yaşadığı salı pazarının kurulduğu yer yeni yapılaşmayla gecekonduların yerini birbirinden farklı apartmanlara bıraktığı bir alana kurulmuş Yüzden fazla pazar esnafının olduğu yere sabahın erken saatlerinde vardım Yanında çalışacağım kendisi de yevmiyeyle pazarcılık yapan 55 yaşındaki Yücel Fazilet saat 09 30 üzere pazar yerine geleceğini söylemişti Daha erken gittiğim pazarda beklerken tezgâhlarını açmış pazarcıların yüzlerinde evvelki günün yorgunluğunu gördüm Adap metot açılan tezgâhların ortasından geçerken pazar yerinin simitçisi Mehmet amcayla konuştum 67 yaşında emekli olan Mehmet amca 2 liraya aldığı simitleri 4 liraya satmanın gayesinde Gayesinde zira para vermeyen de veremeyen de tezgâha 2 lira atıp gidenin de olduğunu söylüyor İnsanlarda para yok olmayanın kaygısını olmayan anlar diye de ekliyor 3 bin lira emekli maaşı alan bu paranın geçimine yetmediği için simit sattığını söyleyen Mehmet amcanın mesaisi pazarcı esnafının bilakis 40 simidi satılınca bitiyor

Sohbetin akabinde Mehmet amcanın pazar tezgâhları ortasında ağır aksak adımlarını izlerken yanında bir tam gün pazarcılık yapacağım Yücel ağabey pazar yerine geliyor Sıcak bir gülümsemeyle beni karşılarken Senin burada ne işin var ne yapacaksın artık sen demeyi de ihmal etmiyor Sizin üzere çalışacağım karşılığını alan Yücel ağabey Gel öyleyse başlayalım diyor ve o anda onunla birlikte çalışan biri oluveriyorum Bu cümlesini pazarın kapandığı akşam saat 22 00 de hissettiğim yorgunlukla daha uygun anlıyorum Evet Yücel ağabey beni oldukça çok çalıştırıyor onun ağır çalışma şartlarına eşlik ediyorum

KÜÇÜLEN ÇAY BARDAKLARI TAYYİP E SOR

Karapürçek Salı Pazarı meyve ve zerzevat satışının tartıda olduğu bir pazar yeri Buranın öbür pazarlara nazaran ucuz olduğu Ucuz bir şey kalmadı da marketlere nazaran ucuz işte denilerek anlatılıyor Yaklaşık on metre uzunluğundaki tezgâhımıza geldiğimizde Ne satacağız sorusuna Menüde bugün domates var cevabını alıyorum Geceden indirilmiş iki yüzü aşkın kasa tezgâhın üzerine serilmek için bekliyor Yavaş yavaş inen ve iyileri öne dizilen kasalar açıldıkça Yücel ağabeyin yüzü düşüyor Bir günlük domatesin nasıl bu kadar kolay bozulduğuna dönük sitemleri lisanından dökülürken 50 den fazla kasayı tezgâha diziyoruz 50 kasanın içinden 2 kasa çürük ayrılıyor Bunlar ne olacak sorusuna Yücel ağabey İhtiyaç sahibi birileri akşam gelir alır diyor Dediği üzere de oluyor Pazar kapanırken çürük diye ayrılan domatesler birilerinin günlük erzakına dönüşüyor

Yücel ağabeyin haftada altı kere açtığı benimse birinci kere yaptığım eserleri serme işi bitiyor Yoruldun sen diyen Yücel ağabey çaycıya el ediyor Çaycı yanımıza yaklaştıkça uzaktan büyük gözüken karton bardaklar küçülüyor Pazarcılara çay ufak cam bardağı doldurmayacak küçük karton bardaklarda sunuluyor Çaycıya Bu karton bardakların neden küçüğünü kullanıyorsunuz diyorum Tayyip e sor karşılığını veriyor Çaycının gidişinin akabinde pazarcılar durumu izah ediyor Ekonomik şartların ağırlaşmasıyla maliyetler artmış ve büyük karton bardaklar küçülmüş Her çay başına para almayan günde üç kere gelip esnaftan beşer onar lira toplayan çaycının bardağı küçültmesinin nedeni açığa çıkıyor

İNSANLAR BUNU BARİ YİYEBİLSİN

Yücel ağabeyle kısa kaynaşma sohbetlerinin akabinde domatesin kaça satılacağı sorusu ortaya atılıyor Bir çeşit atıp geleceğini söyleyen Yücel ağabey pazar piyasasının nabzını yoklayıp geliyor Sabahın erken saatindeki birinci müşteriler için domatesin kilosu 4 ile 5 lira ortasında değişen meblağlarda belirleniyor Karşı tezgâhtaki pazarcıyla fiyat konusunda ufak şakalaşmalar yaşanıyor Yücel ağabeyin 4 kilosu 10 lira yapacağız kelamına karşılık öbür tezgâhtaki pazarcı Para vermiyor musunuz çalıp mı pazara getiriyorsunuz diyor ve gülüyor Yücel ağabey İnsanlar bunu bari yiyebilsin cevabını veriyor

Günün birinci saatlerinde 5 liraya satılan domatesi uzunca bir müddet 3 kilosu 10 liraya satmaya çalışıyoruz Olmuyor satılmıyor Dizdiğimiz üzere duran domatesler gün içerisinde Yücel ağabeyin moralini epey bozuyor Havanın kapanması ve yağmurun başlamasıyla Yücel ağabeyin yüzündeki mutsuzluk tüm pazar esnafına geçiyor Kent genelinde birkaç gündür süren sel insanları huzursuz ettiği için pazara gelmeyeceklerini düşünen esnaf telaşlı formda bekliyor Bir iki saat süren bu geçiş sürecinde güneşin kendini göstermesiyle pazardaki insan sayısı artıyor Yüzlerdeki mutsuzluk yerini müşterileri tezgâha çekmek için bağırışlara bırakıyor Yücel ağabey bu sırada etiketleri yine düzenliyor Akşam saatlerinde 5 kilosu 10 liraya düşecek domateslerimiz ortada 4 kilosu 10 liradan alıcısını bekliyor

BİR DAHA DÜNYAYA GELSEM BU İŞİ YAPMAM

Pazar genelinde çalışanların çoğunluğu gençlerden oluşuyor Okullarını terk etmiş babalarına yardım eden gençlerin neden pazarda çok olduğunu sorduğumuzda Başka iş mi var Üniversite mezunu olunca da iş bulunamıyor beşerler da çocuklarını okutmuyor cevabını alıyoruz Pazarda tezgâh sahiplerinin yanı sıra Yücel ağabey üzere yevmiyeyle çalışanların sayısı da çok Günlük 13 14 saat çalışanlar bunun karşılığında 250 lira alıyorlar Sigara ya da yemek üzere masrafları da aldıkları fiyatın dışında sattıklarıyla toplanan paradan karşılanıyor

Pazarcı esnafının mustarip olduğu maliyetin başında yakıt geliyor Zerzevat haline gidip gelirken pazardan meskene dönerken harcadıkları yakıt masraflarının yüksekliğinden dem vuruyorlar Bir başka maliyet kalemi yer parası çadır parası olarak lisana getiriliyor Marketlerde 25 kuruşa satılan poşetleri bedavaya veren pazarcılar bu mevzuda da şikâyet ediyorlar Bir kilosu 35 lira olan bir günde ortalama 5 kilo kullanılan poşet masrafının da bellerini büktüğünü tabir ediyorlar

40 YILDIR ÇALIŞIYORUM SİGORTAM YOK

Yağmur sırasında işlerin çok da ağır olmadığı dakikalarda Yücel ağabey ile sohbet ediyoruz 15 yaşından bu yana 40 yılı aşkın müddettir pazarcılık yapan Yücel ağabey emekli olamayacağından sigortasının hiç olmadığından kelam ediyor Sağlık el verdiğince çalışacağız Bir daha dünyaya gelsem bu işi yapmam Pazarın kenarından dahi geçmem diyor Geçmişte pazarcılıktan uygun para kazandıklarını artık iktisadın olumsuz olduğunu ve güzel paralar kazanamadıklarını söyleyen Yücel ağabey insanların hızlarını işaret ediyor Bak herkes mutsuz Beşerler sıkıntı durumda Ben elli beş yaşındayım hiç bu türlü pahalılık görmedim diyor

En son ne vakit keyifli olduğunu hatırlamadığını kendisinin değil kimsenin memnun olmadığını tabir eden Yücel ağabeyle sohbetimizi bir kız çocuk bölüyor Yücel ağabey küçük yaşlardaki Suriyeli olduğunu sonradan öğrendiğimiz kız çocukla Arapça konuşmaya başlıyor Göçmenlerin ağır yaşadığı Başkan Mahallesi üzere yerlerde de pazarcılık yaptığı için lisanlarını biraz öğrendiğini söyleyerek ekliyor Bir de bu insanlara da laf ediyorlar Vallahi bizden daha düzgünler Çalışkanlar bir defa

TARTI YİYOR

Pazarcı esnafının bize dair merakı Bacanak eleman yeni mi diye lisana dökülüyor Kısa müddette yan tezgâhtaki pazarcılarla da kaynaşıyoruz Ekonomik dertlerden eskisi üzere işlerin güzel olmadığından komşu pazarcı da dem vuruyor Evvelden insanların ikişer kilo meyve alabildiğini artık yarımşar kilo satış yapabildiklerini insanlarda nakit paranın olmadığını kimi pazarcı arkadaşlarının tezgâhlarında kredi kartıyla satış yapmaya başladığını söylüyor İnsanlarda nakit para olmadığı için cırt cırt karta yükleniyorlar diye de ekliyor

Bu esnada Tartı yiyor ziyan ediyoruz cümlesi ağzından çıkıyor Birinci söz ettiğinde ne demek istediğini anlamıyorum Tartı yiyor demek ne demek diye soruyorum Her müşteri için eser tartıldığında 50 gram 100 gram fazla bir formda verildiğini söylüyor Evvelden bir müşteriye 2 kilo satış yaparken tartının 50 gram yediğini artık yarımşar kilodan 4 farklı müşteriye satış yaptıklarını ve tartının 200 gram yediğini söyleyen pazarcı bunun hesabını yapar hale geldiklerini tabir ediyor Yarımşar kilo satış nedeniyle gün sonunda kâfi paranın toplanmadığını da ekliyor

BOŞ PAZAR OTOMOBİLİNİ GEZDİRİYORUZ

Pazar yeri yağmurlu havanın dağılmasıyla öğlenden sonra hafifçe ağırlaşıyor Pazarcı esnafıyla müşteriler ortasında sık sık tartışmalar kulağımıza takılıyor Geçen hafta verdiklerin daima çürüktü diyenlere Olur mu abla yanlışın var cümleleri karşılık olarak sunuluyor Birinci başlarda ölçülü cevaplar yorgunluk arttıkça yerini Abla bırak o vakit alma kelamlarına bırakıyor Fiyat konusunda pazarlık edenlere Zararına mı çalışalım kelamlarıyla karşılık verilirken bazen de Bereket versin denilerek cüzdanlardaki son kuruşlar kabul ediliyor

Müşterileri tezgâha çekmeye çalışan seslerin yükseldiği pazarın canlandığı dakikalarda orta yaşlı bir bayan tezgâhımıza geliyor 4 kilosu 10 lira olan domatesten bir kilo almak istediğini söylüyor İstediği domatesi tartıp verirken Pazar nasıl fiyatlar uygun mu diye soruyoruz marketlere nazaran fiyatların daha yeterli olduğunu ancak çok da ucuz olmadığını söylüyor Tezgâhın önüne yanaştırdığı iki tekerlekli pazar otomobilini işaret ediyor Boş pazar otomobilini gezdiriyoruz Evvelden bunu doldurmadan buradan çıkmazdık Artık hepsinden yarımşar kilo yarımşar kilo alabiliyoruz Ancak yeniden şükür bunu bulamayanlar da var diyor

Pazardaki sohbetler kısa kısa cümlelere sıkışıyor Ama işitilen bir kelamın yükü insanın içinde yankılanıyor Onlardan birini de yaşlı bir bayan ediyor Çürüklerinden koyma güzellerinden koy diye kelama giren teyzeye Pazar nasıldı uyguna alabildiniz mi istediklerinizi diye soruyoruz Hayat ucuz mu evlatçığım diye kelama başlayan teyze İnan paranın kararı kalmamış Pazar da olmasa aç kalacağız diye korkuyorum Bak bir sürü yeşillik aldım Eti göremediğimiz için otobur olduk Yediğimizden de kesersek diğer nerden keseceğiz bilmiyorum diye kelamlarını sürdürüyor

KOMŞUDAN BORÇ ALARAK PAZARA GELEN BAYAN ÇOCUKLARI AÇKEN OYALAYAMAM

Tezgâhların ortasında birbirleriyle karşılaşanların konuşmalarına kulak kabartıyoruz Ucuz reyonu tanım edenler düzgün eserin nerede olduğunu söyleyenler bazen de koyu sohbete girişiyor Düğüne çağırmaları oturmaya gel davetlerini işitiyoruz O esnada bir bayan diğer bir bayana komşusundan borç alarak pazara çıktığını söylüyor Dikkatimizi bu konuşmaya çevirdiğimizde şu cümleleri duyuyoruz Çocukları açken oyalayamam iki modül bir şey alıp da pişireceğim Bu cümle sarsıyor Açlıkla karşı karşıya olanların yokluğun yakıcı tesiri bir cümleye sıkışıyor

Akşamüstü olduğunda çalıştığımız tezgâhın asıl sahibi geliyor İki liraya aldığını söylediği domateslerin çok olduğunu ve satılmadığını görünce etiketleri söküp kilosu iki liraya düşürüyor ve bağırmaya başlıyor Beş kilosu 10 lira herkes yesin diye gel abla gel Bu dakikadan sonra tezgâhın önü boş kalmıyor Art geriye yapılan satışlar nedeniyle hiç bitmeyecek üzere gelen domatesler kilo kilo gidiyor Satışlar çoğaldıkça Yücel ağabeyin de yorgunluğu katlanıyor Sabahtan beri hiç oturmadığını hatırlatmamız üzerine Ben alıştım sen dinlenmek istersen dinlen diyor Tezgâhın önündeki kalabalık eksik kalmadığı için dinlenmeyi konuta saklıyoruz

Bu esnada yemeği geciktirdiğimizi de Yücel ağabey söylüyor Döner yiyelim mi diye soruyor Olur dememin akabinde Et mi tavuk mu diye bir soru ağzımdan çıkıveriyor Yücel ağabey gülümsüyor Et döneri dürbünle göremiyoruz tavuk tavuk O da sen geldin diye diyor Gün içerisinde pazardaki eserlerle yemek işini halletmeye çalıştıklarını söylüyor Yücel ağabeyin sık sık yan tezgâhtan birer ikişer getirdiği kiraz ve kayısılar açlığımızı uzun mühlet bastırsa da kâfi gelmiyor Tavuk döneri domates kasalarının ortasında komşu tezgâhtakilerle birlikte yiyoruz

GERİ TOPLAMAKTANSA UCUZA VERDİK

Pazarın toplanmasına yakın öteki tezgâhları gezmeye başlıyoruz Birçok eser satılmış gözüküyor Fiyatları ucuzlatmasalar satamayacaklarını söyleyen pazarcılar Geri toplamaktansa millet yesin diye ucuza verdik diyor

Güneşin batışı ve tezgâhların toplanmaya başlandığı dakikalarda pazardaki kalabalık da azalıyor Bu esnada birçok tezgâhın yanında küçük çocuklar ve bayanlar beliriyor Kalan çürümüş bozulmuş satılmadığı için dökülmüş meyve ve zerzevatları topluyorlar Bizim satış yaptığımız tezgâha gelen bir bayan da Kalan domates var mı diye soruyor Sabah ayrılan bozuk domatesleri bir poşete koyuyoruz Salça yaparım tahminen fakat içlerinde yenecekler de varmış Allah razı olsun diyerek gidiyor

Saatler 22 00 ye yaklaştığında pazar güzelce sakinleşiyor Pazarcılar otomobillerine yüklerini yerleştiriyor Güne başlarken bendeki dinçlik yerini ağrılara bırakıyor Uzun mühlet ayakta durmanın neden olduğu ağrıların tesiriyle hafif de bir halsizlik geliyor Kasaların dizilip tezgâhın toparlanmasının akabinde teşekkür edip mesaiyi bitirmek için Yücel ağabeyin yanına gidiyorum Eline sıhhat umarım faydalı olmuştur diyor ve ekliyor Biz öbür bir şey yapacak mıyız O anda çalıştığımın karşılığını fiyat olarak vermeyi kastettiğini anlıyorum Teşekkür ederek ve kabul etmesem de bu teklife keyifli olarak pazar yerinin yanındaki otobüs durağına yanlışsız yürüyorum

KARPUZU SENDE Mİ BÖLELİM BENDE Mİ

Bazı yürüyüşler kısa olsa da zihninizdeki fikirler yolunuzu uzatır İki yüz metrelik bu yürüyüş de onlardan biri oluyor Cümleler teker teker zihnimde akıyor Pazar geride kalıyor lakin kıssalar geride kalmıyor Durakta iki yaşlı teyzeyle kent merkezi istikametine giden otobüsü bekliyoruz Telefona baktığım sırada Kaç dakikası kalmış diye biri sohbete giriyor Cevap veriyorum Sen burada ne yapıyorsun oğlanım diyor Pazarcılık yaptım ben gazeteciyim diye ağzımdan çıkıveriyor Tüm gün gazeteci kimliğimi saklarken birden açığa vurmanın mahcubiyetini hissederken teyze kelama giriyor Yaz kuzum yaz yaz O başbakanlar milletvekilleri gelse de iki cins atsa şu pazarda Eee bak 250 gram fasulye aldım Alınır mı Halimiz nereye varacak diyor Hayatın pahalılığına kiraların ve faturaların yüksekliğine dönük iki teyzeyle yapılan sohbetimizi otobüsün gelişi bölüyor

Poşetleri kavrayan teyzelerden biri belinin sakat olduğunu karpuzu otobüse taşıyıp taşıyamayacağımı soruyor Tabii diyerek kavradığım poşetle üçümüz otobüse biniyoruz Yerlerimize oturduğumuzda teyzelerden biri başkasına Karpuzu sende mi bölüşelim bende mi diye soruyor Bu sende bende beni ürpertiyor Karpuzu bölüşecek misiniz diye sorduğumda yakındaki cevap veriyor Eee tam karpuz alamadık ikimiz ortak alıverdik Değerli evladım ne yaparsın Kenarı azcık bozulmuş ucuza aldık hem

Bu cümlenin üzerine karşılık veremiyorum On on beş durak süren seyahatimiz Karapürçek in merkezi bir yerinde son buluyor Otobüsten bölüşülecek karpuzu indiriyorum Teşekkürlerini ve Allah razı olsun kelamlarını işiterek otobüse geri biniyorum Karpuzun bölüşülecek olması beni etkiliyor Anlatılanın tam da bizim öykümüz olduğu bir cümleyle üzerime siniyor Yorgunluk ve biraz buruklukla gün bitiyor Otobüsteki teyzenin kelamı zihnimde geziniyor Tam karpuz alamadık ikimiz ortak alıverdik