Bu isimlerin yeni sisteme nazaran seçimle değil atamayla vazifeye geldiği hatırlatılarak ‘Kamu vazifelilerinin aday olmaları için istifa etmeleri gerekir’ itirazı yükseldi. İstifa için son tarih geçerken hukukçular ‘garabet olur’ vurgusu yaptı: Anayasa unsurları açık. Misyonu bırakmadıkları için aday olamazlar.
Millet İttifakı’nın Yavaş ve İmamoğlu için uyguladığı ‘Cumhurbaşkanı yardımcılığı’ formülünü hukuksuz olarak pahalandıran AK Parti, atanmış bakanların vekil adaylığı sürecinde istifa etmelerinin gerektiğini savundu. Cumhurbaşkanı Erdoğan, yardımcısı Fuat Oktay dahil 17 bakanın büyük kısmının milletvekilli adayı olacağını açıkladı. AK Parti Seçim İşlerinden Sorumlu Genel Lider Yardımcısı Ali İhsan Yavuz ise anayasal ve yasal sisteme nazaran bakanların istifa etmelerinin gerekmediğini söyledi. Yavuz “Bakanlarımızın olduğu listeler oluşacak üzere duruyor. Bizim sistemimize, anayasal ve yasal sisteme nazaran bakanlarımızın istifa etmesi gerekmiyor. Hiçbir bakanın istifasına gerek olmadan istek ederlerse aday olabilirler. Hangi ile aday olacak üzere bahisler Sayın Cumhurbaşkanımızın bileceği konulardır” dedi.
Kamu vazifelisi pozisyonunda bulunan bakanların istifa etmeleri gerektiği tarafındaki görüş ağır basarken kamuoyunda istifa sürecine ait tartışmalar başladı. Eski Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay da tartışmalara ait “Anayasaya nazaran bakanlar ve Cumhurbaşkanı yardımcısı seçilmiş değil, atanmış kamu görevlileridir. Milletvekili adayı olmak için öbür kamu vazifelileri üzere istifa etmeleri gereklidir. İstifa tarihini geçirenlerin aday olması hukuken mümkün değildir” paylaşımında bulundu.
LDP eski Genel Lideri Cem Toker de “Erdoğan’ın ‘milletvekili yapacağım’ dediği 17 bakan da kamu görevlisidir. Aday olacak bakanlar 16 Mart günü 17:00’de istifa etmeliydi. Bakanlar milletvekili adayı olamazlar” dedi.
Tartışmalara neden olan “Bakanlar istifa etmeli mi?” sorusunu Anayasa hukukçusu Prof. Dr. Şule Özsoy Boyunsuz, karar.com’a kıymetlendirdi. Boyunsuz, bakanların milletvekili adayı olmalarına ait tüzel değerlendirmelerini İmamoğlu ve Yavaş’ın AK Partililer tarafından ‘hukuksuz’ bulunan sürecinden başlattı. Cumhurbaşkanı yardımcılığının atama ile gelinen bir vazife olduğunu belirten Boyunsuz, “Dolayısıyla aday olmak diye bir şey kelam konusu değil cumhurbaşkanı yardımcılığı için. Şu an istifa etmeleri gerekmiyor” dedi. Yerinden idare unsuruna değinen Boyunsuz, bu prensip gereği belediye başkanlığı ve cumhurbaşkanı yardımcılığı misyonlarının bağdaşık olmadığını lisana getirdi.
Boyunsuz, mevcut iki vazifeden birinin merkez devlet teşkilatından özerk olması gerektiğini belirterek, şunları söz etti: “Diğeri, merkez devlet teşkilatının başındaki cumhurbaşkanından direkt buyruk alan ve münasebetiyle hiyerarşide yeri bulunan bir pozisyondur. Hasebiyle seçimlerden sonrasında bu türlü bir atama olabilmesi için bu misyonun sona ermesi beklenmesi gerekir yahut misyonlarından ayrılmaları gerekir.”
Mevcut mevzuatta belediye liderinin istifası durumunda belediye meclisinde seçim yapıldığını hatırlayan Boyunsuz, “Halbuki belediye başkanlığı farklı bir sandıktan çıkıyor. Belediye meclisi üyelikleri başka bir sandıktan çıkıyor. Hasebiyle o sandıklardan birinden çıkan bir iradeyi yok edip, öbür sandıktan çıkan iradeye üstünlük tanımış oluyor mevcut mevzuat. Bu sebeple bir belediye lideri vazifeden alındıysa ya da kendisi ayrıldıysa oradaki parti tercihine riayet edilmeli. En yanlışsız demokratik tahlil budur. Onun için ‘belediye lideri misyondan ayrıldı, biz belediye meclisinde seçim yapalım’ demek; sandıkta alamadığını art kapıdan diğer türlü almış olmak demek. Bu mevzuatın da düzeltilmesi gerekiyor. Şu an ise İmamoğlu ve Yavaş’ın istifa etmesi gerekmiyor” tabirlerini kullandı.
17 bakanın milletvekili adayı olması tartışmalarına ait değerlendirmelerini paylaşan Boyunsuz, Anayasa’ya atıfta bulunarak milletvekilliği ile bakanlığın bağdaşık misyonlar olmadığının altını çizdi. Boyunsuz, Anayasa’nın 106’ncı unsurunu hatırlatarak, “Bu unsur ‘TBMM üyeleri, cumhurbaşkanı yardımcısı yahut bakan olarak atanırlarsa üyelikleri sona erer’ diyor. Demek ki bir kişi hem bakan hem milletvekili olamıyor” dedi.
Bir kişinin hem bakan hem de milletvekili olamamasının başkanlık sisteminin kuvvetler ayrılığıyla ilgili olduğunu söyleyen Boyunsuz, “Bizim Anayasamızda da bu formu ayrılığa dikkat edilmiş ve bu ikisi bağdaşmayan misyonlar olarak düzenlenmiş” diye konuştu. Boyunsuz, günümüzde bakanın artık yürütme üyesi olmadığını lisana getirerek, yürütmenin artık bir şahıstan oluştuğunu hatırlattı. Bakanların, ‘üst seviye kamu görevlisi’ pozisyonunda bulunduğunu ve atama ile görevlendirildiğini söyleyen Boyunsuz, şöyle devam etti:
“Dolayısıyla bağdaşık olmayan bir misyona siz bakan olarak, milletvekili olarak aday olduğunuz vakit milletvekilliğinin de bir adaylık süreci var. Bütün o bağdaşık olmayan öteki vazifede olmayanlar ne yapıyor? Vazifelerini bırakıp milletvekilliğine aday oluyorlar. Birebir şey bunlar için de geçerli olmalı. Açık bir düzenleme yok lakin unsur orada duruyor. Bu ikisi bağdaşık vazifeler değil Anayasa’nın 106’ncı unsuruna nazaran. O vakit bağdaşık olmayan vazifeye talip olduğunuzda da misyonunuzu bırakmanız gerekiyor. Seçimlerin temel kararlarıyla ilgili olan yasal düzenlemede yasal bir boşluk var. Yasal boşluk var ancak Anayasa’da unsur duruyor. Unsur diyor ki ‘Bu iki vazife bağdaşmıyor.’ Öyleyse siz bunlardan birini bırakıp öbürüne aday olduğunuzda da vazifeden ayrılmanız gerekir. Atamayla gelinen bir misyon için ayrılmanız gerekmez fakat seçimle gelinen bir misyona talip olduğunuz vakit seçim sürecinde ayrılmanız gerekir. Seçim bir günden ibaret değil bizim hukukumuzda. Seçim 11 Mart’ta başladı. Onun için o vazifeye talip olduğunuz andan itibaren bağdaşık olmayan vazifenizi bırakmanız gerekiyor o süreçte.”
Boyunsuz, bakanlık istifa etmeden milletvekili adayı oldukları bir senaryoda ise işleyişin türel olarak nasıl yürüyeceğini şu sözlerle anlattı: “Partiler, milletvekili adaylarının listelerini YSK’ya verecekler. Sonrasında YSK bu şahısların adaylık başvurusu yapıp yapamayacaklarıyla ilgili resen bir inceleme yapacak. O süreçte tüzel tartışmalar YSK tarafından pahalandırılacak. Muhalefet partileri de itiraz edebilir ve YSK’nın hukuksal görüşlerden bir adedini benimsemesi gerekiyor. Çok açık bir düzenleme olmadığı için yoruma bağlı ilerleyecek bir süreç bu.”
FUAT OKTAY DA BAKANLAR DA SEÇİLMEDİ, ATANDI
Seçim takvimi işlerken siyasi partilerin adaylık trafiği hızlandı. AK Parti’deki işleyen süreci ise Cumhurbaşkanı Erdoğan, yardımcısı Fuat Oktay’la birlikte “17 kabine üyemin çabucak her birini aday yapacağız” kelamlarıyla lisana getirdi. Lakin bu tabirler ‘Diğer kamu vazifelileri üzere bakanların da milletvekili adaylığı için istifa etmesi gerekir’ tartışması başlattı. İstifa için son tarihin 16 Mart olduğu da hatırlatıldı.
BAKANLAR ÜST SEVİYE KAMU VAZİFELİSİ KONUMUNDA
Hükümet, İmamoğlu-Yavaş formülüne ‘hukuksuz’ diyerek karşı çıkarken beliren tabloya hukukçulardan da itiraz geldi. Anayasa hukukçusu Prof. Dr. Şule Özsoy Boyunsuz da “Bakanlar üst seviye kamu vazifelisi pozisyonunda. Anayasada prensip duruyor. Atamayla görevlendirildikleri için istifa etmeleri gerekir” dedi. Sürecin bu formda sürdürülmesi durumunda YSK’ya itirazda bulunulabileceğini belirtti.
