Adam Frank
Şayet Evren’de teknolojik açıdan gelişmiş medeniyetlere ait deliller arayacaksanız, işe kesin olarak neyi aradığınızı düşünerek başlamalısınız. NASA sponsorluğunda yürütülen ‘Atmosferik Tekno-İmzaları Sınıflandırma’ programında vazife alan meslektaşlarım ve ben, bu sıkıntıyı düşünmek için çok vakit harcıyoruz. Bununla birlikte, projeyi zorladığı kadar aklıma takılıp duran bir soru var: Bir medeniyet ilerlerken ne kadar öteye gidebilir?
Bu soru, daha evvel değerlendirdiğimiz bir sıkıntı olan ‘Kardashev ölçeği’ ile direkt doğruya ilişkili. Kardashev ölçeği, tam olarak ‘enerji toplamayla’ ilgili bir olgu. Kardashev’in senaryosundaki bir ‘Tip 1 uygarlığı’, kendi gezegenine ulaşan gücün tamamını toplayabilir. Bir ‘Tip 2’ uygarlığı, bir yıldızın ürettiği gücün hepsini depolayabilirken bir ‘Tip 3’ uygarlığı, bütün bir galaksi çapında tıpkı şeyi gerçekleştirebilir. Bir galaksideki güç üretiminin tamamını toplamak, nitekim çok derecede gelişmiş bir uygarlığa muhtaçlık duyar; ne var ki bu fikri daha da öteye taşıyabiliriz. Sanki ‘Tip 4’, hatta ‘Tip 5’ seviyesinde bir uygarlık var olabilir mi? Teknolojiye sahip bir cinsin ilerlemesinde rastgele bir hudut var mı ve şayet varsa, bu hudutlar nerede çizilmiştir?
Bu doğrultuda düşünmeye yönelik rastgele bir teşebbüs, en saf haliyle bir spekülasyon olabilir. Ancak şu anda tam olarak bunu yapacağım. Neden mi? Zira her şey bir yana, bu çok eğlenceli. Lakin tıpkı vakitte bu, (Polonyalı tanınmış bilimkurgu yazarı) Stanislaw Lem’in ‘Sahibinin Sesi’ üzere kitaplarında ve Yıldızlararası sinemasında, dünyanın en yeterli bilim kurgularından bir kısmının daha evvel kat ettiği bir rota olduğu için bunu yapacağım.
KARANLIK HUSUSLA UĞRAŞMAK
Kardashev, fizik maddelerine tabi olmayı sürdüren uygarlıklar hayal etmişti. Cihan, bu kanunları bize uyguladığı haliyle onlara da uygular. Bu maddeleri değiştiremeyiz; sırf onları az ya da çok verimli biçimde kullanabiliriz. Pekala ya bir uygarlık, nitekim de bu kanunları değiştirebilecek kadar gelişirse? Bu uygarlık sırf güç toplamanın ötesine geçmiş olmalıdır. Gücün tabiatı, gücün korunumu üzere belirlenmiş kurallar aracılığıyla, mühendislik kapsamında bir revizyona uğramış olacaktır.
Astrofizikçi Caleb Scharf, “Fizik Kanunları bir Uzaylı Eseri müdür?” başlıklı makalesinde bunun üzere bir soruyu ele aldı. Yapıtı, bir yaratıcı deha şaheseridir. Scharf fizik kurallarını gözden geçirdi ve bunlardan hangilerinin gereğince gelişmiş bir ömür biçimi eliyle yine yazılmış olabileceği sorusuna cevap aradı.
İlgi cazip bir mümkünlük, karanlık unsurla ilgiliydi. Gökbilimciler galaksilerin ve galaksi kümelerinin hareketlerini izlediklerinde, bir problemle karşılaştılar: Gözlemlenen hareketleri yönlendirmek için gereken kuvvetleri ortaya çıkarmaya yetecek kadar kütle yoktu. Bilim insanları, bu sorunu çözmek için, çok ölçüde ve göremediğimiz bir unsur birikiminin var olması gerektiğini varsayıyorlar. Bu durum, onun ışık yaymadığı, yani yerçekimi hariç, görebildiğimiz ve ışık saçan varlıklarla hiçbir etkileşime girmediği manasına geliyor. Hasebiyle, Evren’in çoğunlukla “karanlık” hususla dolu olduğu savı üzerinde duruyorlar. Bununla birlikte, bir spekülasyon yapmak isteyen Scharf, karanlık unsurun hiçbir görünür unsurla ve ışıkla etkileşime girmemesinin doğal maddelerin bir sonucundan fazla, gelişmiş bir uygarlığın müdahalesiyle ortaya çıkan bir mühendislik eseri olup olmadığını anlamak istedi.
Scharf, ömür açısından radyasyon selleri ya da patlayan yıldızlardan gelen patlama dalgaları üzere felaketlerden sakınmanın en güzel yolunun, neredeyse büsbütün Evren’den kopmak olup olmadığı ihtimalini sorguladı. Scharf’ın söylediği kadarıyla, olağandan karanlık hususa dönüştüren üç boyutlu bir yazıcı kullanarak, dünyanızı karanlık bölgede bulunan devasa ölçüde varlığa dönüştürebilir ve bu problemden kurtulabilirsiniz.
Scharf’ın, şu anda ‘karanlık enerji’ dediğimiz şeye atfettiğimiz ve Evren’in genişlemesini daha da hızlandıran olguya ait, hiper-gelişmiş bir uygarlık gibisi öbür fikirleri de var. O, gereğince gelişmiş bir uygarlığın nitekim de bu hızlanmaya nedeni olabileceğini düşünüyor. Tahminen de bu usulü Evren’in en sonunda yaşayacağı ‘ısı ölümünü’ önlemek ve artan düzensizleşmenin kozmosu ezmesini engellemek emeliyle kullanıyorlardır.
GELİŞMİŞ BİR UYGARLIK ORTADAKİ SONU KALDIRABİLİR Mİ?
Artık bu tartışmaya dahil olmama ve kendi radikal spekülasyonlarımı sunmama müsaade verin. Ya nitekim de fizikte pek çok yasa varken, evrim canlıların gözlemleyebileceği şeyleri kendisi seçiyorsa? Tahminen de benlik ve dünya ortasındaki farkı kavrama sürecinde -ki bu sahiden tek bir bütün oluşturur-, sonsuz zenginlikteki bir Evren’in gözlemciler açısından nasıl ayrıştırılıp gözlemleneceği konusunda kısmi bir özgürlük kelam bahsidir. Bu fikir, Dünya’ya gelen bir uzaylı tipinin farklı bir bilişsel ve dilsel yapıya sahip olduğu mükemmel bir sinema olan Arrival’da da gündeme getirilir ve bu durum onlara çok farklı bir ‘zaman fiziği’ sunar. Fizikî ve biyolojik öz-yaratım bu halde kontaklı olsaydı, tahminen de çok gelişmiş bir uygarlık, hakikaten de kendisiyle Evren’i birbirinden ayıran kabuğu soyup, fizik kanunlarını uygun gördüğü biçimde karıştırabilir ve düzenleyebilirdi.
Pekala, bunlardan rastgele biri mümkün olabilir mi? Evren’de birçok şey mümkün olabilir ve bu ihtimallerin büyük kısmı hâlâ fizik kanunları hakkında bildiğimiz sonlar içerisinde işler. Lakin bugün bildiğimiz haliyle fiziğin, hayata ve onun neler yaratabileceğine kesin hudutlar koyması da mümkündür ve hatta bu daha muhtemeldir. Bu hudutlar, teknolojik ilerlemeyi, bilimkurgu yapıtlarımızın düşleyebildiği düzeyin çok altında kalacak biçimde kısıtlayabilir. Tahminen de, mesela, ışık suratının getirdiği hudutların etrafından dolanan bir yol yoktur ve yıldızlar ortasındaki araları kat etmek sürekli son derece güç ve kıymetli olacaktır. Bu ihtimallerin ikisini de aklınızda tutmanız gerek; çünkü bunlar sonuçları bakımından eşit seviyede şaşırtıcıdır.
Yazının yepyenisi Big Think sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)