Şaşırtmayı ve izleyicinin sabrını sınamayı seven bir direktör olan Gaspar Noe, bu kere de şaşırtmadı… Arjantin asıllı Fransız direktör, tam 20 yıl evvel ”Dönüş Yok” sineması ile emin adımlarla geleceğin sinyalini vermiş, sert tonda çektiği o karelerle seyirciye bir travma yaşatmıştı… Birinci sineması ”Carne” de anladık ki, sinema bu sıradışı adamla daha çok yol kat edecek…
Carne’ nin sinema ve kamera tekniği kadraja sığmayan beşerlerle ve ani kadraj değişiklikleriyle baş döndürüyordu… ”Herkese Karşı Tek Başına” ise, bir tiyatro metni kadar sağlam çekilmiş; 1980’lerin Fransa’sında bir kasabın işsizliğine ve onun sıradışı psikolojisi ile yok oluşuna odaklanmıştı. İç hezeyanları ve his sıçramalarını ağır ağır seyirciye aktarmayı sevdiğini ve bunu da çok uygun kotardığını söyleyebilirim direktörün; fakat az evvel de bahsettiğim üzere yalnızca sabır gerek.
Vortex, yaşlılığın kaçınılmaz bir yazgı oluşundan ve bu sürecin kaliteli, fakat travmatik olmayan bir geçmişle nasıl bağlanıp sonlanması gerektiğini anlatan bir hayat dersi üzere; sinsi bir unutkanlıkla başlayan, ilerleyen ve yok eden… Sinema boyunca, depresyon anksiyete ve ahenk bozukluğu üzere evrelerini ağır ağır gördüğümüz ve direktörün ustalıkla; üstelik yaşlı çiftin her anını tıpkı anda görebilmemizi sağlayan, yan yana, kesik ve çift kamera açısı ile kotarılan sinema, 2021 yılında Cannes Sinema Şenliği’nde resmi seçki kısmında gösterildi. 41. Milletlerarası İstanbul Sinema Şenliği’nde Altın Lale’yi meskenine götüren Noe’ nin Vortex’i, Nisan 2022’de Belçika’da gösterime girdi birinci sefer…
DERMANI OLMAYAN TEK HASTALIK: YAŞLILIK
Fransız tanınan müziğinin kült ismi ve bugün tam 78 yaşında olan Françoise Hardy’ nin sesinden ”Mon Amie Del Rose” modülüyle açılıyor sinema; güya 2 saat 20 dakika sonra yaşayacağımız his seline hazırlarcasına bizi.
”..gelip geçiciyiz gül dostum, bana bu türlü söyledi sabah. Seher vakti doğdum, çiyde yıkandım, memnunluk ve aşk içinde çiçek açtım güneş ışığı vururken. Gece kapandım, uyandım ki yaşlıyım…”
Yatakta yaşlı bir çifti güne uyanırken görüyoruz. Radyoda demans ve yaşlılık üzerine bir programda konuşan uzman eşliğinde, iki patetik kişiliğin bir günü başlıyor. Çaydanlığın altını yakan, ne alacağını bilmeden hedefsizce sokağa alışveriş yapmak için çıkan bir bayan.
Dario ve Françoise (Filmde yalnızca anne ve baba karakteri olarak betimlenmişler) yaşları 80 bandına yaklaşmış, sevgi dolu oldukları muhakkak bir çifttir. Erkek daha düzgün durumda görünmekte üzere olsa da ikisi de bir sonun başlangıcını çoktan aşmaya başlamıştır. Françoise, konutun içinde bilinçsizce dolaşmakta; işe fayda şeyleri tuvalete atan, daima nerede ve kiminle olduğunu unutan yaşlı bir bayandır. Meskendeki kitapların ve çalışma masalarının yoğunluğundan anlıyoruz ki her ikisi de geçmişte entelektüel alt yapısı olan insanlardır. Bir belgesel havası olan sinema, sonradan diyaloglara girildikçe katmanları dağılıyor. Bayanın bir psikiyatr; erkeğin ise bir muharrir ve tarihçi olduğunu anlıyoruz… Erkek karakteri, muhafazacı bir baba ve koca olarak daha etkin görünse de o da sabırsız kişiliği, demansın başlarında görünen hafızası, motor hareketlerindeki yavaşlığı ile vefata göz kırpan bir adamdır. Gençliğinde dolu dolu yaşamış ve eşini aldattığı bayanı hala unutamamıştır. Geçmişteki aşkını en ince ayrıntısına kadar hatırlaması yolun biraz daha başında olduğunu gösteriyor güya…
Senaryoya oğulları Alex ve torunları Kiki dahil olunca, sıkıntılı bir evlatları olduğunu anlıyoruz. Geçmişte alkol tedavisi gören, parasız ve eşinin terk ettiği Alex’ in onları bakımevine yatırmaya ikna etmeye çalıştığı anlar, sinemaya artık sinema tadı vermeye başlıyor…
Meskende daima eşinin ardını toplamaya çalışan adam ve tanımadığı bir adam tarafından daima takip edildiğini zanneden bayanın dramı bir yaşlılığın senfonisi güya…
Gaspar Noe’nin bundan iki yıl evvel beyin kanaması geçirerek mevtten döndüğü ve birinci periyot ağır bir covid geçirerek meskene kapandığı vakit diliminde yazdığı senaryo, her canlının bir gün tadacağı yaşlılık ve mevt fikrinden yola çıkarak şiir üzere işlenmiş… Sabah “Hayat bir hayal değil mi?” diye soran bayanın “Evet hayal içinde rüya” diye karşılık veren erkeğin ve sonra ekrandaki üzere ayrışan, birebir meskende bir daha birleşemeyen bir çiftin hayatını hüzünle izleyip finale gidiyorsunuz. Birebir kafeste yaşayan lakin ayrışan kalpleri… Daima hareket halinde olmaları ise beyinlerinin yavaşlaması ve hedeften uzaklaşmasına zıt orantılı işlenmiş.
Çok değil, daha iki ay evvel yaşlılığın berbat bir şey olduğunu söyleyerek ötenazi hakkını isteyen ve hayranlarını şoke eden Alain Delon’u anımsamadan geçemiyorum sinema boyunca…
Baba karakterinde kaygı sinemaları direktörü olan, bilhassa artık kült sayılan Suspira’ nın direktörü Dario Argento’ yu görmek bir sürpriz oldu.
Françoise Lebrun ve Alex Lutz’ un varlığıyla sahiden ayırt edilmesi imkansız bir drama ve bu alanda bir ders niteliğinde final.
Bir Gaspar Noe sineması… Bu haftanın en tesirlisi…
Hasret Kalkan
Odatv.com