Tessa Koumounduros
Yeni bir araştırma, git gide daha ağır bir hale gelen alg patlamaları ve oksijen tükenişinin yanı sıra, Dünya’daki tatlı su birikintilerinin fark ettiğimizden daha büyük bir oranda buharlaştığını gözler önüne seriyor.
Buna ek olarak, araştırma boyunca ABD’deki Texas A&M Üniversitesi’nde vazife yapan ekolojist Gang Zhao, “Göllerdeki buharlaşma, su döngüsünde daha evvel düşünülenden daha büyük bir rol oynuyor” diyor. Hâl böyleyken, yaşanan süreç iklim ve hava modellememiz üzerinde büyük bir tesir yaratıyor.
TATLI SU REZERVLERİ İÇİN ALARM ÇANLARI ÇALIYOR
Doğal ve yapay göller, parıldayan sularıyla, Dünya’nın karasal yüzeyinin yaklaşık 5 milyon kilometrekaresini süslüyor. Gezegenimizdeki pak sıvı yüzey suyunun neredeyse yüzde 90’ını oluşturuyor ve birçok vakit eşsiz bir ömür ortamı sunuyorlar.
Öte yandan, artan sıcaklıklar ve bulut örtüsünde gerçekleşen değişimler sebebiyle artan güneş radyasyonu, gökyüzünü her zamankinden daha fazla kurutuyor. Buz örtüsünde görülen azalma yüzünden daha büyük bir tesire maruz kalan sulak alanlar, bu su moleküllerini gökyüzünde bir bulamaç haline getiren tesirlere karşı daha savunmasız hale geliyor. Bu faktörlerin tümü, karadaki birikintilerden atmosfere karışmasına dek, suyun gitgide daha hızlı biçimde döngüye girmesine neden oluyor.
Bu su taşınımına ait daha eski kestirimler, buharlaşma oranlarını baz alıyordu; ne var ki bunlar tek başlarına donma ve çözülme döngüleri üzere öbür dinamikler yüzünden kaybedilen göl sularının hacmini içermiyor. Lokal etraf şartlarına olan bu bağımlılık sebebiyle, her bir göl için bağımsız ve muteber bir buharlaşma ölçüsü hesaplanması gerekiyor.
HESAPLAR YAŞANAN SU KAYBINI ORTAYA ÇIKARDI
Zhao ve meslektaşları şaşırtan bir biçimde bu araştırmayı dünya genelindeki 1.42 milyon göl üzerinde gerçekleştirdiler. 1985’ten 2018’e dek uydulardan toplanan aylık su kaybı bilgilerini incelediler ve bu göllerin her biri için buharlaşma oranı, yüzey alanı, buzlanma mühleti ve ısı depolama sürecindeki değişimlerini denklemlerine eklediler.
Zhao, “Uzun vadeli göl buharlaşmasının yılda 1.500 artı yahut eksi 150 kilometreküp olduğunu ve daha eski varsayımlara kıyasla yüzde 15.4 oranında daha fazla olduğunu bulduk” diyor.
Ve gökyüzü, her yıl eskisinden 3 trilyon litre daha fazla su tutuyor. Araştırmacılar, bunun yanı sıra, yapay göletlerin orantısal olarak bu buharlaşmaya yüzde 5’lik depolama kapasitelerinin düşündürdüğünden (yüzde 16’lık oranla) daha büyük bir katkıda bulunduğunu keşfettiler.
Çevre mühendisi Huilin Gao, “Küresel bir bakış açısından bakıldığında, gerçekleşen su rezervi buharlaşması, evsel ve endüstriyel suyun toplam kullanımından daha büyük olabilir” diye belirtiyor.
YENİ BİR SU İDARESİ ANLAYIŞINA GEREKSİNİM VAR
“Öte yandan, Amerika Birleşik Devletleri’nde bile çok az göl ya da rezervuarla ilgili emniyetli buharlaşma datalarına sahibiz.”
Zhao ve araştırma grubu, global göl buharlaşma hacmine dair oluşturdukları data kümesini (GLEV) kamusal erişime açık hale getirdi ve su idaresiyle ilgili karar vericileri ve daha geniş çaptaki bilimsel topluluğu, bu dataları kullanmaya davet etti.
Gao, “Tekil su kütlelerine ait sonuçlarıyla GLEV, bilhassa de çoğalan kuraklık olayları ve nüfus artışı karşısında, tüm dünyada rezervuar idareleriyle ilgili karar alma süreçlerini geliştirmeye sahiden yardım edebilir” diyor.
“Bu data kümesi, bilimsel topluluğun global hava varsayımı, sel ve kuraklık modellemesinden iklim değişikliğinin tesiri altındaki Dünya sistemi modellemesine varıncaya dek bu su kütlelerinin Dünya’daki doğal sistemlerde üstlendiği rolü daha hakikat anlamasına yardım ediyor.”
Araştırma Nature Communications isimli bilimsel mecmuada yayınlandı. (Çeviren: Tarkan Tufan)
Kaynak