Bir kent efsanesi mi yoksa gerçek mi?
Lozan Antlaşması 100 yıl vadeli yapılmıştır. Antlaşmaya ekli bâtın hususlarda Türkiye’nin yer altı madenlerini çıkarması yasaklandığı için biz bunları çıkartamıyoruz.
2023’te Lozan Antlaşması’nın 100. yılı dolacağı için Türkiye’nin madenlerini artık çıkartabileceği sav edilir.
Sahiden o denli mi?
Türkiye’de yaşanan tabiat katliamları bu kent efsanesini yalanlıyor.
KAZDAĞLARI
Kazdağları bölgesindeki çalışma 2000’li yılların başında başladı. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (MTA) ve Güç Bakanlığı bölgede maden yataklarını araştırarak haritalandırma çalışması yapmıştı.
2002’den sonra Maden Yasası’nda değişiklikler yapılmış ve firmalara maden araması için ruhsatlar verilmişti. 2010’lu yıllara gelindiğinde ise arama ruhsatları işletme ruhsatına dönüşmeye başladı.
2017’den itibaren de işletmeler kurulmaya başlanmış ve bu periyotlarda bölgedeki ağaç katliamları gündeme düşmüştü…
Kaz Dağları’nda altın madeni çıkarmak için etraf katliamı yapan Kanadalı şirketin CEO’su John McCluskey ağaçları Alamos Gold şirketinin değil hükümet ünitelerinin kestiğini belirterek şu tabirleri kullandı:
“Bunun için parayı evvelden ödedik. Anlayışla karşılamanız gerekir ki, ormancılık müsaadeleri kapsamında, bu müsaadeler için 5 milyon dolar ödedik. Bu fiyatın büyük ögesi yine ağaçlandırma yapmak için.
Altı buçuk yıl içerisinde, bu alanın tüm merkezi tekrar ekilecektir. 10 yıl içerisinde biraz daha fazlası yapılacak ve yine bir ormana benzeyecektir.”
Siyanürün altını çıkarmak için gerçekleştirilen hafriyat sürecinin son kademesinde kullanılacağını söyleyen McCluskey şöyle devam etti:
“Bunu yalnızca imkânsız kılmıyoruz. Şayet bunu imkânsız hale getirmezsek, orada altın olduğu için sürece siyanür dâhil edinceye kadar başlamamamız gerekir. Şayet siyanürü kaybederseniz, altını da kaybedersiniz.”
Siyanür havuzunda su geçirmeyen bir kaplama ve altında bir öbür su geçirmeyen kaplama kullanılacak ve iki katmanın ortasında bir siyanür sızıntı tespit sistemi olacak. Şayet sızıntı olursa, başka katmana ulaşmadan haberimiz olacak.
AKP Sözcüsü Ömer Çelik, bahsi geçen madenin Kaz Dağları’nda olduğu halindeki haberlerin palavra olduğu tez etti ve şu tabirleri kullandı:
“Arada 40 kilometre uzaklık var. Olan yer Kaz Dağları değildir. Burada kesilen ağaçların tamamının yerine tamamı ölçüsünce fidan diğer bir alana dikilmiştir. Kelam konusu firmanın kontratı gereği burada yapılacak süreçler bittikten sonra buranın ağaçlandırılması da gerçekleştirilecektir. Kelam konusu yer Kaz Dağlarına 40 km uzaklıkta. Bu müsaadeler iktidarlarımız öncesinde 2001 yılında verilmiştir. Bizden evvel kaldırılan bir sit müsaadesi kelam bahsidir. Siyanürle arama üzere bir süreç katiyen kelam konusu değildir.”
MADRA DAĞI
Bir maden arama çalışması da Burhaniye Madra Dağı’nda yapıldı.
Balıkesir’in İvrindi İlçesi ile Bergama’nın Çamavlu Köyü ortasında 6 bin 600 hektarlık alan büyüklüğüyle Türkiye’nin en büyük altın madeni TÜMAD Madencilik Şirketi’nin yarattığı tahribat fotoğraflarla ortaya çıktı.
AA’nın haberine nazaran İvrindi’de Güç ve Olağan Kaynaklar Bakanlığı Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğünce verilen müsaade doğrultusunda 3 yıla yakın süreçte 500 sondaj yapıldı. Bu sondajlarda, 50 bin metrekare alanda pahası 2 milyar dolar olarak hesaplanan altın rezervi tespit edildi.
DİKİLİ
İzmir Dikili’de Koza Altın İşletmeleri A.Ş. tarafından altın ve gümüş arama faaliyetleri yapıldı.
Etraf ve Şehircilik Bakanlığı şirketin “Çukuralan Altın Madeni İşletmesi 3. Kapasite Artırımı” başvurusunu inceledikten sonra 192 hektarlık alanının 392 hektara çıkarılacağı belirtildi. Şirketin madencilik faaliyetleri ile 13 yılda 5.82 milyon ton altın ve gümüş çıkarmayı hedeflediği açıklandı.
Bu karara İzmir Büyükşehir Belediyesi Dikili Çukuralan Altın Madeni İşletmesi 3. Kapasite Artırım Projesi ile ilgili olarak verilen ÇED olumlu kararına ait 2019 yılında EGEÇEP Derneği, Bergama Belediye Başkanlığı, Dikili Etraf Platformu, Bergama Etraf Platformu tarafından açılan davaya müdahil oldu. İzmir 6. Yönetim Mahkemesi’nin kararı ile ÇED olumlu raporunun iptaline karar verildi, karar Danıştay tarafından onanarak katılaştı.
YAPILAN ÖBÜR MADEN ARAMA FAALİYETLERİNDEN KİMİLERİ
Etraf Yüksek Mühendisi Sait Ağdacı raporlarında Türkiye’nin ormanlarının yüzde 60’ının maden araması ve işletilmesi için projelendirildiğine işaret ediyor. Ağdacı’nın verdiği bilgiye nazaran son 10 yılda verilen maden arama ve işletme ruhsatı sayısı 163 bin 218. Verilen ruhsatlardan 593’ü ise 183 yabancı şirkete ilişkin.
Türkiye’de yapılan başka maden arama faaliyetlerinden kimileri şöyle:
•Kanadalı Alamos şirketinin Kirazlı, Ağı Dağı ve Çamyurt ile birlikte Kaz Dağları’nda toplam 3500 hektarda arama ruhsatı bulunuyor. Kanadalı Centerra Gold isimli şirket de Zonguldak’ın Alaplı ilçesinde altın aramak için sondaj çalışmalarına başladı.
•Yine Kanadalı olan Eldorado Gold Corporation, Türkiye’deki taşeronu Tüprag Metal Madencilik Sanayi ve Ticaret AŞ aracılığıyla Samsun’un Kavak ve Havza ilçeleri ortasında kalan Şahin Dağları’ndaki 1975 hektar alanda 16 Ekim 2024 tarihine dek altın madeni araması yapmak için ruhsat aldı.
•Kütahya’nın Gediz İlçesi’ne bağlı Karaağaç Köyü’nde çıkarılması planlanan altın-gümüş madeni için ÇED (Çevresel Tesir Değerlendirmesi) olumlu kararı ise 8 Mayıs 2018’de verildi. ÇED belgesine nazaran proje alanının tamamı 534 hektardan oluşuyor. Projenin sahibi ise 8. Cumhurbaşkanı Turgut Özal’ın yeğeni Bahattin Özal’ın sahibi olduğu Odaş Enerji’ye bağlı Anadolu Eksport Maden firması.
•Artvin’de Çalık Holding’e bağlı olan Lidya Madencilik ve Kanadalı Sandstorm Gold şirketi tarafından ortak olarak kurulan Artmin Madencilik aktif görünüyor. Şirket, Artvin’in Yukarımaden ve Aşağımaden köylerinde planladığı Hod altın, bakır yeraltı maden işletmesi için kapasite artışına gidiyor. Proje ile ilgili olarak ÇED raporu da protestolara karşın onaylandı. Lidya Madencilik ayrıyeten Erzincan’daki Çöpler Altın Madeni’nde Kanadalı Alacer Gold şirketiyle arama yapıyor.
•İznik’te Aydınlar köyü mevkiinde bulunan bin 893 hektarlık alanda çinko, kurşun ve bakır ocağı projesi için de ÇED süreci başladı. Projeyi yöneten şirket ise Ergüden Madencilik Hayvancılık İnşaat Tarım San. ve Tic. Ltd. Şti.
•Bahar Madencilik ile İngiliz Stratex International Madencilik’in birlikte kurduğu Altıntepe Madencilik Şirketi, Ordu’nun Fatsa-Ünye ilçeleri ortasında yer alan 196 hektarlık bölgede 5 yıldır altın çıkarıyor. 2013 yılında faaliyete başlayan İngiliz ortaklı şirket, ruhsat müddetlerinin bitmesine günler kala süreyi 5 yıl daha uzatmak için harekete geçti.
•Sektörde Cengiz Holding, Eczacıbaşı Holding, Koç Holding ve Koza Altın üzere yerli şirketler de epeyce aktif. Cengiz Holding’e ilişkin Eti Bakır, Artvin Murgul ve Kastamonu Küre’de yeraltı madenciliği yapıyor. Cengiz İnşaat’ın Kaz Dağları’nda da ruhsat sürecinin devam ettiği belirtiliyor.
•Koza Altın’ın ise İzmir’in Ovacık ve Çukuralan, Gümüşhane’nin Mastra, Eskişehir’in Kaymaz, Kayseri’nin Himmetdede bölgelerinde altın madeni bulunuyor. Eczacıbaşı’na ilişkin ESAN Madencilik San. Ve Tic. A.Ş.’nin Lapseki’de Bayramdere Barajı’nın yakınında altın madeni açma teşebbüsleri devam ediyor.
•Nurol Holding’e bağlı TÜMAD Madencilik ise Çanakkale’nin Lapseki ilçesinde etkin olan tek altın madenciliği şirketinin sahibi. Maden 2017’de işletmeye alındı. Tıpkı şirket, Balıkesir’deki İvrindi Altın ve Gümüş Madeni’nin işletmesine de sahip.
•Koç Holding’in iştiraki Demir Export ise Sivas Bakırtepe Altın Alanı, Kayseri Kaş Altın Madeni’nde faaliyet gösteriyor.
•Öte yandan Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) 60 kilometrelik uzunluğa sahip Munzur Dağları’nın tamamının ise maden alanı ilan edildiğini bildirdi. Dersim’de halihazırda 145 maden projesi bulunuyor.
CİMER’DEN GELEN CEVAP
Cumhurbaşkanlığı İrtibat Merkezi (CİMER), 25 Nisan’da bir vatandaşın yönelttiği “Lozan’da madenlerimizi çıkarmaya mani bilinmeyen unsur var mı?” sorusuna, “Lozan Barış Andlaşması’nda saklı hususlar bulunmamakta olup, maden çıkartmamıza mahzur teşkil eden rastgele bir unsur yer almamaktadır” cevabını vermişti.