Teyit müellifi Esra Özgür Dezenformasyon yasası olarak bilinen Basın Kanunu ve Birtakım Hususlarda Değişiklik Yapılmasına Fındıkzade Escort Dair Kanun başlıklı teklifin yasalaşması durumunda mahpusla cezalandırılacak yeni cürümlerin Türk Ceza Kanunu’na ekleneceğini belirtti Teklifte yalan haber tarifinin da sıkıntılı olduğunu belirten Özgür yasanın yaratacağı asıl sorunun ise tabir Fındıkzade Escort Bayan özgürlüğünün kısıtlanması olduğuna değindi Dezenformasyonu cezalandıran ülkelerde sorunun daha da büyüdüğüne dikkat çeken Esra Özgür sorunun eleştirel dijital okuryazarlık ile aşılabileceğini belirtti
Esra Özgür’ün Yanlış bilgi meselesinin tahlili mahpus cezası Escort Fındıkzade değil eleştirel dijital okuryazarlık başlıklı yazısı şöyle
Adalet ve Kalkınma Partisi ile Milliyetçi Hareket Partisi nin TBMM ye sunduğu ‘Basın Kanunu ve Kimi Bahislerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’ başlıklı teklif olduğu üzere yasalaşırsa Türk Ceza Kanunu na ‘halkı aldatıcı bilgiyi alenen yayma’ diye yeni bir cürüm eklenecek hatası işleyenler mahpus cezasıyla karşılaşabilecek
Teklif metnine nazaran ‘ Halk ortasında tasa endişe yahut panik yaratma saikiyle ülkenin iç ve dış güvenliği kamu sistemi ve genel sıhhati ile ilgili gerçeğe alışılmamış bilgiyi kamu barışını bozmaya elverişli biçimde alenen yayan kimsenin bir yıldan üç yıla kadar mahpus cezasıyla cezalandırılması’ öngörülüyor Tasarlanan başka idari önlemler ortasında para cezası reklam yasakları ve toplumsal medya ağlarına bant daraltma üzere yaptırımlar var
Fakat ‘yalan haber’ tarifinin nasıl ve hangi kriterlere nazaran yapılacağı tartışma konusu Teklifte ‘dezenformasyon’ ‘yalan haber’ ‘asılsız bilgi’ ve ‘tahrif edilmiş bilgi’ üzere kavramların tüzel tarifleri yok ‘Güvenlik’ ‘kamu düzeni’ ve ‘kamu barışı’ üzere tartışmalı cezalandırma pratiklerinde sıkça başvurulan muğlak kavramlara da yer verilmiş
Lakin teklifin en sıkıntılı yanı kavramsal muğlaklıklar ve taslaktaki belirsizlikler değil
DEZENFORMASYONU CEZALANDIRAN ÜLKELERDE SORUN BÜYÜYOR
Dezenformasyon üzerine bir yasa tasarısı hakkında çalışıldığını uzun müddettir biliyoruz Ancak bu tasarı ne yenilikçi bir tahlil ne de tesiri onaylanmış kusursuz bir formül içeriyor Dünyanın birçok yerinde yanlış bilgi hakkındaki düzenlemeler tartışılıyor Bahsin söz özgürlüğü tartışmasını beraberinde getirmemesi mümkün değil Zira şimdiye kadarki tüm örnekler bu türlü kanunların söz özgürlüğüne tanınan alanı daralttığını ve uygulamada sansür için kullanıldığını gösteriyor
Gazetecileri Müdafaa Komitesi 2021 verisine göreşu an 47 gazeteci yalnızca ‘yalan haber’ yaydığı gerekçesiyle tutuklu
Evet yanlış bilgi bir sorun lakin Rusya Çin Burkina Faso Kamboçya Tanzanya Tayvan Tayland Kenya Myanmar Singapur Malezya üzere onlarca örnek bize tahlilin mahpus cezasından geçmediğini gösteriyor ‘Yalan haber’ yayanlara mahpus cezası öngören bu ülkeler hem tabir ve basın özgürlüğünde geri hem de medya okuryazarlığı sıralamaları yanlış bilgiye dirençli olmadıklarını gösteriyor
‘İYİ ÖRNEK’ DİYE ANILAN ÜLKELERDE BİLE TABİR ÖZGÜRLÜĞÜ TARTIŞILIYOR
Hatırlayanlar olacaktır Türkiye de 2020 yazında tartışılan ‘sosyal medya maddesi’nden sonraki en somut tartışma Almanya da yanlış bilgi yayana beş yıl mahpus cezası verildiği teziydi
Almanya da 2018 de yürürlüğe giren ‘NetzDG’ yasası toplumsal medya platformlarına ‘açıkça yasa dışı’ içerikleri kaldırmak için 24 saat mühlet tanınmasını aksi halde 50 milyon euroya kadar ceza kesilebileceğini öngörüyor Lakin bu maddede tez edildiği üzere palavra habere has bir mahpus cezası yok Bahsedilen beş yıllık mahpus cezası mümkünlüğü NetzDG de sayılan ‘açıkça yasa dışı’ içeriklerden biri olan ve Alman Ceza Kanununda tanımlanan hakaret ve karalama cürmü için kelam konusu
NetzDG nin ardındaki motivasyon ırkçılık ve çok sağcılıkla uğraş ile nefret kabahatlerini önlemekti Lakin bunun dahi nefret telaffuzuna karşı gerekli bir araç mı yoksa bir cins sansür mü olduğu tartışılmaya devam ediyor Tartışmalarda NetzDG nin tabir özgürlüğünü kısıtlayacağı platformları ceza almamak için gereğince inceleme yapmadan içerik kaldırmaya yönlendirebileceği overblocking ve totaliter ülkelerde emsal kanunların legalleşmesi için araç haline gelebileceğinin altı çiziliyor
Bu tartışma dikkati görece güçlü bir demokrasi geleneğinin yerleştiği ülkelerdeki duruma yönlendiriyor Fransa Britanya ve ABD üzere örneklerin toplumsal medya platformlarının dağınık ve bilinmeyen yapısını düzenlemeye çalışan yanı ağır bassa da tabir özgürlüğü tasaları hasır altı edilmiyor
Hakikaten tüm dünyada yanlış bilgi ve doğrulama üzerine çalışan kurumlar akademisyenler gazeteciler ve teyitçilerin durmaksızın yinelediği bir hakikat var Yanlış bilgi ile söz özgürlüğü ortasındaki korelasyon zıt Bir ülke özgür söz imkanından ne kadar mahrumsa yanlış bilgiye karşı da o kadar kırılgan oluyor
TAHLİL ELEŞTİREL DİJİTAL OKURYAZARLIKTAN GEÇİYOR
Haliyle yanlış bilgiye dirençli ülkelerin ortak yanı cezalar değil medya okuryazarlığı ve eleştirel düşünme pratiklerini geliştirmeye açılan alan Finlandiya ve Nijerya üzere ülkeler tahlili eğitim sisteminin farklı düzeylerine entegre ettikleri medya okuryazarlığı kampanyalarında buluyor
Teyitçiler de yanlış bilgi sorununa bütüncül bakılması gerektiğini her fırsatta yineliyor Teyit te 2021 öğretmenlerle velilerle ve gençlerle eleştirel dijital okuryazarlığı konuştuğumuz öğretmenlerle bir arada yanlış bilgi sıkıntısını sınıfa taşımalarına yardımcı olacak tahliller geliştirdiğimiz bir dizi faaliyetlerle geçti Yanlış bilginin yayılma nedenlerine ve neden olabileceği sonuçlara aşina internette karşılaştıkları kuşkulu bilgileri ayırt edebilen ve temel doğrulama metotlarına hâkim öğretmenlerin sınıflarına taşıdığı bu hünerler yanlış bilgiyi yayanı cezalandırmaktan öte yayılmasını engellemeyi ve doğrusuna birinci elden ulaşmayı hedefliyor
Gazeteciler sivil toplum örgütleri ve uzun müddettir internetteki yanlış bilgi meselesine tahlil geliştirmeye çalışan teyitçiler yasa tasarısının hazırlanış sürecine katkı verebilecekleri bir alan bulamadıklarını söylüyor İnternetteki yanlış bilgi sorunu için tahlillerin tartışılacağı tabanı bir sacayağına benzetebiliriz Tabanı ayakta tutacak olanlardan rastgele birini dışarda bırakmak sağlıklı bir tartışma imkanını da ortadan kaldırıyor
Güney Kore deki misal bir tartışma öbür örneklerden bu noktada ayrılıyor Güney Kore iktidar partisi tenkitlerin akabinde misal nitelikteki bir yasa tasarısını geri çekerek mevcut mevzuatın nasıl değiştirileceğine ait seçenekleri incelemek üzere muhalefetle ortak bir panel oluşturmayı 2021 de kabul etti
MEVCUT TARTIŞMALAR GERÇEK TAHLİLİ BALTALIYOR
Bilhassa totaliter rejimlerde böylesi maddelerin hiçbir vakit yanlış bilgiyi engelleme gayesi taşımadığı bu nedenle tenkitleri bu noktadan hareket ederek kurgulamanın çok da manalı olmadığı düşünülebilir Lakin maksat tahlile ulaşmak değilse bile mevcut tartışmaların tahlil arayanların dikkatini yanlış yere çektiğini ve manalı uğraşları görmezden gelip zedelediği söylenebilir
Teyitçilerin çaba ettiği yanlış bilgi sorunu ile bugün tartışılan palavra haber düzenlemeleri ortasındaki arayı anlamlandırmamıza eleştirel düşünme prosedürleri ve medya okuryazarlığı yardımcı olabilir KAYNAK