Kulaktan dolma:
Başka kimselerden işitilmek yoluyla elde edilen bilgi…
Çoğu vakit yalan-yanlış bilgidir. Ve bunun üzerine ne siyasi tahliller, değerlendirmeler, yorumlar yapılır…
Günümüzde bunu sosyal medya yapıyor; okuma, araştırma yerini kulaktan doyma kelamlara bıraktı. Kimi muhafazakâr siyasetçiler halkın samimi İslam inancını oya dönüştürmek için yıllardır dini siyasete “malzeme” yaptı/yapıyor. Argüman olarak ileri sürdükleri daima kulaktan dolma bilgiler…
Bu cins asılsız-temelsiz kelamların merkezinde İslam’ın kadim yeri camiler geliyor! Geçen gün Erdoğan, “Gezi’de mescitler yakıldı” dedi. Ki daha evvel de “camide içki içtiler” demişti.
İbadethanenin siyasetin konusu olması yeni değil.
Kuran‘da “cami” sözcüğü geçmez, “mescit” var. Ki kutsal kitaba nazaran ibadet edilen her yer mabet.
Cami, Arapça “cem” kökünden türeyen “toplayan, bir ortaya getiren” manasında.
Başlangıçta yalnızca cuma namazı kılınan büyük mescitler için kullanılan “el-mescidü’l-cami” ismi onuncu yüzyıldan itibaren kısaltılarak “cami” denildi…
Cami sırf ibadet hedefiyle inşa edilen yer değil; dini eğitim öğretim, kütüphane, askeri, devlet idaresi için idari maksatlarla da kullanıldı. Bunun şaşılacak istikameti yok; yeryüzünü ibadet mekânı olarak kabul eden İslam, mekânsal örgütlenmeyi dini kurumsallaştırmak/ yeni devlet kurmak ve yeni toplumsal alakalar yaratmak için hedefledi.
İMAM NİKAHI
Cami konusunda muhafazakâr politik etrafın kafası daima karışık. O denli ki:
Batılılaşma konusunda sert açıklama yapan bir siyasetçi, öte yandan hiç bilmeden Avrupa’nın Barok usulüyle yapılan cami mimarisine/görkemine övgü yapabiliyor! Örneğin, “bira içtiler” palavrasının daima tekrarlandığı Dolmabahçe’deki Bezm-i Alem Valide Sultan Cami, Nikogos Balyan tarafından 1853’de barok mimariyle inşa edildi. Ki barok üsluplu mescitlerin sayısı İstanbul’da epey fazla…
Bu köşede yazdım; cami zirvesindeki kubbe formunun İslam ile hiç ilgisi yok. Neyse mimariyi geçelim…
Karagöz Hacivat gölge oyununun Osmanlı periyodunda camilerde de oynandığını bugün kaç kişi biliyor? Mesela, İkinci Abdülhamit 1896’da çıkardığı nizamnamesi, mescitte tiyatro- orta oyunu vs. oynanmasına değil kimi oyunların sansürlenmesine yönelikti. Keza:
Diyarbakır Ulu Cami‘de 1902 yılında tiyatro oynanırken duvara “tiyatro münafıkların işi” yazan faillerin yakalanması için soruşturma başlatıldı. Ki, eylemcinin itirazı mescitte oyun oynanmasına değil, “Frenk” işi tiyatroya idi!
Osmanlı’da mescitlerde manzara resimleri asıldığını bilir misiniz?
Camide imam nikâhı kıydırmayı Cumhuriyet’e karşı rövanş alma üzere görenler bilmiyor ki; imamın nikâh kıymasına Osmanlı/İkinci Mahmut son verdi.
Böyle örnek çok; bugün hâlâ bazıları kilise çan sesinden rahatsız oluyor. Bunu da laiklik ile özdeştirip reaksiyon gösteriyor. Meğer. Kiliselerin çan çalma yasağını Osmanlı kaldırdı.
Camilere yabancı ziyaretçilerin girme yasağını da Osmanlı kaldırdı. Neler neler…
İnsanlar okumuyor duyduğunu hakikat sanıyor.
Toparlarsam:
ANLAMAK İSTEDİĞİNİ DUYMAK
Cami ekseni üzerinden yapılan siyasi polemikler daima Cumhuriyet’in kuruluş yıllarını maksat alıyor. Örneğin:
Sanki İslam yahut Osmanlı tarihinde hiç görülmemiş- yaşanmamış üzere Cumhuriyet devrinde Mehmetçik’in mescitleri “işgal ettiği” yıllardır kara propaganda maksatlı kullanılıyor. Meğer, mescitler askeri hedefle daima kullanıldı…
Keza: İkinci Dünya Savaşı sürecinde Mehmetçik’in muhtaçlığı tahılın kimi mescitlere konulması “İnönü, mescitleri ahır yaptı” kelamıyla açıklanarak, ülkede sürekli sarsıntılı fay hattı oluşturuluyor…
Anadolu işgali periyodunda düşmanın yüzlerce camiyi yakıp-yıktığı- tahrip ettiği nasıl bilinmez? Pekala:
O ekonomik buhran devrinde Cumhuriyet’in kaç camiyi onardığını bilmezler mi? Örneğin, 1923-29 yılları ortasında cami tamiratları devlet bütçesinin yüzde 0.5’unu oluşturdu.
Kaç mescide imam kadrosu atadığını bilmezler mi? 1929 yılında 6 bin 97 din vazifelisi vardı.
Osmanlı periyodunda köylerde-kasabalarda cami mi var sanılıyor? Halbuki. Bugün Türkiye’de cami olmayan köy yok! İki yüz yıl evvel Osmanlı’da 1.600 bireye bir cami düşerken, bugün Türkiye’de neredeyse 500 şahsa bir cami düşüyor!
1920’lerde…
Diyanet İşleri Başkanlığı’nı açan Cumhuriyet…
İmam hatip okulu açan Cumhuriyet…
İlahiyat fakültesi açan Cumhuriyet…
Kuran kursu açan Cumhuriyet…
Ama:
Neymiş, “laiklik dinsizlikmiş!”
Ne yazarsam da, bazıları anlamak istediğini duyuyor.
Soner Yalçın