Andy Tomaswick
‘SN 1054’, gelmiş geçmiş en göz alıcı astronomik olaylardan biriydi. Süpernova patlamasının akabinde günümüzde ‘M1-Yengeç Bulutsusu’ ismiyle bilinen yapıyı meydana getirdi. Bununla birlikte, M.S. 1054’te, yani gerçekleştiği yıl, gökyüzünde çok derecede parlak bir yıldızdı ve Samanyolu tarihinde kaydedilen sekiz süpernovadan biriydi. Ne var ki, okuryazar dünyanın sadece yarısı tarafından fark edildi. Birinci kere Doğu’da, bilhassa de Çin’de kayıtlara geçmiş olan SN 1054, Batı’daki kayıtlarda neredeyse hiçbir formda yer almıyordu. Muhtemelen, en ihtimal dışı yerlerde -kimi Bizans sikkelerinde- bulunan küçücük bir ipucu dışında.
BEKLENMEDİK BİR KEŞİF
En azından Avrupa Bilim ve Teoloji Dergisi’nde makalesi yayınlanan çok uluslu bir araştırmacı kümesine kalırsa, yeni teori bu türlü. Bizans İmparatoru IX. Konstantin tarafından bastırılan bir madeni paranın özel bir versiyonunun, imparatorun başının etrafında iki yıldız gösterdiğini keşfettiler; bu ikinci yıldız, süpernovanın Hıristiyan dünyasının öbür yerlerinde de görüldüğüne dair yazılı delillerin yanı sıra, muhtemelen SN 1054’ün varlığına ait bir işareti tasvir ediyordu.
Japonya, Çin ve İslam dünyasında yaşayan bilim insanları gökyüzünde beliren yeni parlak yıldızı fark etme konusunda sorun yaşamadılar. O halde, neden Hıristiyanlar bunu fark etmedi? Astronomi topluluğu tarihinde, bu sorunun etrafında, açık bir karşılığı olmayan ve onlarca yıldan beridir süren bir tartışma olageldi. Başka yandan, genel fikir birliği, Hıristiyan bilim insanlarının, o devirde ‘kusursuz ve değiştirilemez gökler’ olduğu düşünülen olguda bir değişime işaret etmenin, kilisede çok fazla kaosa yol açmasından korktuğu tarafında. O devirde, Hıristiyan dünyasında teolojik doktrin egemenliğini sürdürüyordu ve bu doktrinin rastgele bir kısmını sorgulamak, aforoz edilmeye ve hatta vefata neden olabilirdi. Somut bir ödül olmaksızın bu çeşit bir bahtı göze alan biri, gözü pek bir bilim insanı olmak zorundaydı.
DİĞER PARALARDA İKİNCİ YILDIZ YOK
Bu durum bir metal personelinin yahut tahminen de korkak bilim insanlarından birinin bunu yapacak cürete sahip olmasını daha da ilgi cazibeli kılıyor. Araştırmacılar, teknik lisanda ‘IX. Konstantin Monomachos Sınıf IV madeni para’ ismiyle bilinen ve hükümdarın devrinde basılan öteki üç madeni para kümesinde dikkat çeken tek yıldızla karşılaştırıldığında, iki yıldıza sahip olduğu görülen bir madeni paranın özel bir basımını buldular.
Sınıf IV’ün 1054 yazı ile 1055 baharı ortasında basıldığı düşünülüyor ve hükümdarın başının her iki tarafında göze çarpan iki yıldız mevcut. Yıldızlardan birinin ‘Sabah Yıldızı’ Venüs’ü temsil ettiği düşünülürken, hükümdarın başının kendisinin Güneş’i temsil ettiğine inanılıyor. Bununla birlikte, öteki yıldız, muhtemelen SN 1054 süpernovasının (Çinli gözlemcilerin dediği üzere) “konuk yıldızını” temsil ediyor olabilir.
Buna ek olarak, yıldızların büyüklüğü, araştırmacıların dünyanın dört bir yanındaki müzelerde bulabildikleri ve o sonbaharda basılan 36 madeni para ortasında bir ölçü farklılıklar gösteriyor. Araştırmacılar bunun yanı sıra, yıldızın değişen büyüklüğünün, o periyotta gökyüzünde görülen süpernovanın basamaklı biçimdeki sönüşünü yansıtıyor olabileceğini savunuyorlar.
Şayet durum böyleyse, o devirde başımızın üzerinde gezinen dikkat cazip astronomik gerçekliğe çok ince fakat tesirli bir selamlama olurdu. Ne var ki, birçok eski tarihi olayda olduğu üzere, gerçeği söylentiden ayırmak güç. Araştırma müelliflerin kendileri, kaç adet ‘Sınıf IV’ sikkesinin basıldığını, bunların kesin basım tarihlerini bilmediklerini ve ikinci yıldızın fantastik bir astronomik olayı temsil ettiğine ait ellerinde somut bir ispat olmadığının altını çiziyorlar. Yeniden de, pek çok romantik, sikkeleri basan kişinin o yıllarda büyük bir risk olarak görülebilecek bu sorumluluğu üstlenmesinin akabinde, 1000 yıldan uzun bir mühlet sonra bir bilim insanı grubunun nihayet neden bunu yapacağını sahiden bildiğini düşünmek isteyebilir. Tezin temeli hâlâ kanıtlanmamış olsa da, bu öyküyü muhakkak takdir edebiliriz.
Yazının özgünü Universe Today sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)