Aşık oyunlarını kim icat etti?

Aşık kemiği insanların ayak bileğinin iç kısmında dört ayaklı memelilerin ise art ayaklarının diz kısmında yer alır riverdale izle Bu hayvanların etini tüketen insanların ömür alanlarında hasebiyle arkeolojik hafriyatlarda çokça aşık kemiği bulabiliriz İnsanların aşık kemiği bir epey biçimsizdir lakin koyun keçi geyik üzere çift toynaklı hayvanların aşık kemiğinin rookie cops izle dördü yere oturan altı yüzü vardır Düzgün biçimi sayesinde avuç içinde yahut parmaklar ortasında tutmaya ve fırlatmaya çok uygundur Bu özellikleri nedeniyle tarihöncesi periyotlardan itibaren dünyanın aşağı üst her yerinde sadakat izle çeşitli oyunlarda kullanılmıştır Aşık kemiği çocuk oyunlarının yanı sıra yetişkin oyunu kumar fal kehanet üzere faaliyetlerde de zar fonksiyonuyla kullanılmış bu nedenle birden fazla vakit talih talih ile ilişkilendirilmiştir Ayrıyeten sadece arkadasiz izle mezarlara ölü hediyesi olarak da bırakılmıştır ki bu gelenek muhtemelen birinci iki kullanımıyla ilgilidir

Aşık kemiğinin bir oyunda kullanılmış olabileceğini gösteren en eski bulgu Konya daki Çatalhöyük ün M Ö selling the hamptons izle 8 binyıla tarihlenen Neolitik Periyot katmanlarından gelir Bir yapının içerisinde küçük yuvarlak biçimli siyah ve beyaz renklerde çakıl taşları ile koyun keçiye ilişkin bir kısmı işlenmiş 129 adet aşık kemiği sex education izle bir ortada bulunmuştur Bunlar bir oyunda kullanılmış olabileceği üzere fal emeliyle da bir ortaya getirilmiş olabilirler Yunan ve Roma kültürlerinde de farklı büyüklük ve renklerdeki çakıl taşları ok uçları aşık she hulk attorney at law izle kemikleri ve zarların daima birlikte bir tıp kehanet faaliyetinde kullanıldığını biliyoruz

KARKAMIŞ KABARTMASINDA AŞIK

Aşık oyununun betimlendiği en eski görsel yapıtlardan biri Geç Hitit Periyodu krallık merkezlerinden Karkamış ta ortaya sicak kafa izle çıkarılan bir duvar kabartmasıdır GÖRSEL 1 Kentin hükümdarlarından Kamanis ve kardeşlerini gösteren M Ö 8 yüzyıla ilişkin kabartmanın sol alt köşesinde iki kişi yere çömelmiş ortalarındaki sehpa gibisi bir eşyanın üzerinde karşılıklı aşık oynarken gösterilmiştir Çabucak sağdaki sahnede ise ayakta duran iki kişi topaç gibisi bir oyun oynar

Aşık oyunlarının Lidyalılardan evvel de oynandığını göstermek için bu örnekler kâfi olacaktır sanırım Herodot bu bilgilere sahip olsaydı Lidyalıların övünmelerine karşın aşık oyunlarının çok daha evvel icat edildiğini yazmaktan çekinmezdi

YUNAN VE ROMA DÜNYASINDA AŞIK OYUNLARI

Yunan ve Roma dünyasında Yunanca astragalus Latince talus ismi verilen aşık oyunları çok yaygındı Heykel kabartma fotoğraf üzere görsel sanat yapıtlarında aşık oyunu oynayan şahıslar sık sık betimlenirdi Heredot üzere antik devir müellifleri da yapıtlarında aşık oyunlarından ve nasıl oynandığından kelam eder Bu nedenle Yunan ve Roma devirlerinde oynanan aşık oyunlarıyla ilgili daha ayrıntılı bilgilere sahibiz

Bir Antik Yunan mitine nazaran 7 erkek ve 7 kız çocuğu olan Niobe Benim Leto dan daha çok çocuğum var diye övünerek yalnızca 2 çocuğu olan tanrıça Leto nun dedikodusunu yapar Bunu duyan Leto çok sonlanır Zeus tan olma iki çocuğu Artemis ve Apollo ya tüm çocukları öldürtür kendisi de anneyi taşa çevirir İtalya nın Napoli kenti yakınlarındaki 79 yılında Vezüv yanardağının patlamasıyla lav ve küller altında kalan Herculaneum kentinde bu öykünün aktarıldığı bir mermer levha bulunmuştur GÖRSEL 2 En sağdaki figür Phoebe özür dilemesi için Niobe yi Leto ya hakikat itmektedir Leto nun ise affetmeye niyeti olmadığı açıktır Üçünün ayaklarının ortasında Niobe nin kızları Aglaia ve Ileria çömelmiş biraz sonra öldürüleceklerinden habersiz aşık oyunu oynamaktadır

2 yüzyılda yaşamış muharrir Pollux Onomasticon isimli yapıtında muhtemelen bu suçsuz kız çocuklarının da oynadığı bir cins aşık oyununu şu formda anlatır Aşık kemikleri havaya atılır ve elin sırtıyla yakalanmaya çalışılır Şayet aşıkların bir kısmı yere düşmüşse bu kez elin üzerindeki aşıklar yere düşürülmeden başkalarının yerden alınması gerekir Bu oyun bayanlar tarafından oynanır İtalya daki Capua antik kentinde ortaya çıkarılan Helenistik periyottan kalma kilden bir heykel kümesinde da karşılıklı çömelmiş iki bayan Pollux un tanım ettiği oyunu oynar GÖRSEL 3

PAN’IN AFRODİT’E UYARISI

Yunanistan Korinth te bulunan ve MÖ yaklaşık 370 lere ilişkin tunçtan bir ayna kapağında Afrodit ve Pan aşık oyunu olarak yorumlanan bir oyun oynarken betimlenmiştir GÖRSEL 4 Oyunun harareti Afrodit in ardındaki Eros ile birlikte üçünün de beden sözlerine yansır Pan bir elinin işaret parmağını havaya kaldırmış bir şeye itiraz etmekte yahut Afrodit i uyarmaktadır Hoşluk tanrıçası Afrodit ise tekrar işaret parmağıyla oyundaki bir şeyi göstermektedir Oyunun amiyane tabirle yancısı ise Eros tur

Aşık kemikleriyle oynanan barbut gibisi bir oyun kumar da Yunan ve Roma dünyasında erkekler tarafından oynanırdı Bu oyunda aşık kemiğinin birbirinden farklı olan yüzlerine birer puan atanmıştı Dört adet aşık kemiği zar üzere atıldıktan sonra her birinin üste bakan yüzüne nazaran oluşan puanlar atan oyuncunun kazanıp kazanmadığını belirliyordu Puanlara bedellerine nazaran ilah tanrıça kahraman ve ünlü şahıs isimleri verilmişti Bu oyuna benzeyen bir çeşit fal kehanet ise dini geleneğin bir ögesi haline gelmişti Tapınaklarda bu fal için aşık kemikleri bulundurulmuş duvarlara puanların nasıl yorumlanacağına dair listeler asılmıştı

DÜNYADA AŞIK OYUNLARI YA DA AŞIK KARDEŞLİĞİ

Aşık oyunlarının Çatalhöyüklüler tarafından icat edilmiş olabileceğini söylesek de aşık kemiği dünyanın çeşitli coğrafyalarında birbirinden bağımsız bir biçimde oyun aleti ve zar olarak kullanılıyordu Hatta kimi kırsal bölgelerde günümüzde de aşık oyunları oynanıyor

Örneğin Meksika nın kuzeybatısında yaşayan Tarahumaralar Yunan ve Roma da olduğu üzere aşık kemiğinin her bir yüzüne bir numara verdikleri bir oyun oynar Yeniden Meksika nın kuzeybatısında yaşayan yerli bir halk olan Papagoların bizon aşık kemikleriyle yazı tura gibisi bir oyun oynadığı belgelenmiştir Orta Amerika da Kosta Rika da ve kuzeyde Mississippi Irmağı etrafında yaşayan yerliler de aşık kemiğini oyun aracı yahut zar olarak kullanmıştır Oyunlarda kullanılan kimi tabirlerin benzerliği nedeniyle Yeni Dünya yerlilerinin bu oyunları Avrupalılardan öğrendiği argüman edilir Lakin aşık kemiği kıta Avrupalılarca keşfedilmeden evvelki periyotlara ilişkin mezarlarda da ortaya çıkarılmıştır Hasebiyle muhtemelen Avrupalılardan evvel yerliler tarafından oynanan kimi oyunlar Avrupalıların getirdiği oyunlarla karışarak devam etti Ayrıyeten Afrika Doğu Asya ve Avustralya nın eski kültürlerinde de aşık oyunlarının varlığını biliyoruz

Avrupa da aşık oyunları 100 yıl öncesine kadar yaygın olarak oynanmaya devam eder ve tekrar heykel fotoğraf üzere sanatlarda izleri sürülebilir Hollandalı ressam Pieter Bruegel Hollanda da oynanan çocuk oyunlarından 80 adedini resmettiği Çocuk Oyunları isimli tablosunun sol alt köşesinde aşık oynayan iki kız çocuğuna yer vermiştir GÖRSEL 5

18 yüzyıl Fransız ressamlarından Jean Baptiste Siméon Chardin de tek başına aşık oynayan bir bayanı Aşık Kemikleri isimli tablosunda resmetmiştir GÖRSEL 6 20 yüzyıl başında yapılan bir araştırmada Avrupa nın birçok yerinde oynanan aşık oyunları belgelenmiştir Avrupa da bu devirde metalden yapılmış aşık kemiği kopyaları da tanınan oyuncaklardan biridir

Ancak aşık oyunları tahminen de dünyanın hiçbir yerinde Orta Asya daki kadar yaygın değildir Eski Türkçe kaynaklarda aşık oyunundan sık sık bahsedilir Hatta aşık kemiği ile bakılan bir tıp fala savaşların bile mukadderatını etkileyecek kadar itimat edilirdi Aşık kemiğinin kendisi ise talih ve uğur sembolüdür Bu gelenek günümüzde de kültürün bir modülünü oluşturur GÖRSEL 7 Moğolistan da oynanan bir aşık oyunu tipi Unesco tarafından 2014 yılında insanlığın somut olmayan kültürel miraslarından biri olarak kabul edilmiştir

ANADOLU DA AŞIK ATMAK

Aşık oyunları çeşitleri ve tabirleri bakımından Anadolu daki en varlıklı oyunlardan biridir Fal niyet kumar katışık oyunlar olmak üzere aşık kemiğiyle oynanan yüze yakın oyun belgelenmiştir Kemiğin oyun içerisindeki kullanımına nazaran misket üzere kullanıldığı atmalı vurmalı oyunlar zar üzere kullanıldığı fal niyet kumar oyunları ve taş üzere kullanıldığı beştaş gibisi oyunlar olarak ayırmak mümkündür Aşık oyunlarında aşığın hangi hayvana ilişkin olduğundan aşığın her bir yüzüne atış hallerine ve aşığın atıldıktan sonraki duruşuna kadar bir epey varlıklı ve çeşitli tabirler kullanılır

Aşık kemiğinin Anadolu da sembolik bir yanı da vardır Tedavi edici gücü olduğuna inanılır ve birtakım hastalıkların tedavisinde kullanılır Aşığın nazardan koruduğu inancı da yaygındır bu sebeple çocukların sağ omuzuna aşık kemiği takılır Bunun çocuktaki kemik gelişimine da katkı sağlayacağına inanılır Yeniden nazardan korumak için beşiklere aşık kemikleri asılır Antik periyottan kalma mezarlara aşık kemiği koyma geleneği ise 1950 li yıllara kadar görülür Bu varlıklı aşık oyunu geleneği günümüzde neredeyse yok olmak üzereyse de atasözü tabir ve beddualarda varlığını sürdürür

Aşık sürekli beyefendi oturmaz İşler her vakit yolunda gitmez

Aşığı cuk oturmak İşi bahtı yolunda gitmek

Biriyle aşık atmak Yarış etmek yarışmak uzunluk ölçüşmek

Aşığın kırkı bir para amma utulduğuma ütüldüğüme yanarım Kaybettiğim şeylerin bir değeri yok ben yenildiğime üzülüyorum

Aşığın kör olsun İşin bozulsun

Aşığın kınalansın Elini attığın iş yeterli olsun

O halde aşığınız kınalansın

Arkeolog