Mike McRae
İşe gidiş gelişte yapılan gündelik uzun seyahatler, bitmek bilmeyen ofis toplantıları ve gece geç saatlerde izlenen televizyon programları, sıhhat açısından bir bedeli de beraberinde getiriyor. Tekrarlanan araştırmalar, çok fazla oturmanın mezara erken girmemize neden olan ölümcül bir formül olduğunu açık biçimde ortaya koyuyor. Bununla birlikte, bilim alanındaki pek çok şey üzere, ulaşılan deliller kendimize yakın bir yerde incelenebilecek şeylerle sonlu. Müreffeh ülkelerin araştırma kurumlarından çok uzakta, hareketsiz hayatın yol açtığı sonuçları pek de detaylı biçimde incelenmemiş, düşük ve orta gelirli nüfusun bundan farklı bir tecrübeye sahip olabileceği ihtimalini meçhul bırakıyor.
YOKSULLAR YENİDEN EN YÜKSEK RİSKLE KARŞI KARŞIYA
Şimdiyse, milletlerarası bir araştırma takımı tarafından gerçekleştirilen ve 21 ülkede yaşayan 100 bini aşkın insanın dahil olduğu bir araştırma, dünyanın fakir bölgelerinde yaşayan insanların sabit bir durumda oturdukları uzun günler sebebiyle daha da makus tesirlerle karşı karşıya kaldıklarını açığa çıkardı. Araştırılan toplumların tamamında daha uzun mühlet oturmak, mevt ve kardiyovasküler hastalık tehdidinin artmasıyla ilişkiliyken, bu bağ Bangladeş, Hindistan ve Zimbabve üzere fakir ülkelerde daha belirgindi. Günde altı ilâ sekiz saat iş yerinde, otomobilde ya da gece uyumadan evvel televizyonun önünde oturmak, kalp hastalığı ve erken mevt riskini günde dört saatten az oturan insanlara kıyasla yaklaşık yüzde 12 ilâ 13 oranında artırıyor.
Bu süreyi sekiz saat ya da daha fazlasına yükselttiğinizde, izafi risk şaşırtan bir halde yüzde 20’ye fırlıyor. Eldeki datalar farklı ekonomik kategorilere ayrıldığında, düşük gelirli ve düşük-orta gelirli ülkelerde günde sekiz saatten fazla oturmak (yine dört saat yahut daha az oturmaya göre) vefat ve kalp-damar hastalığında yüzde 30’un biraz altında bir sıçrama ihtimali taşıyor.
Araştırma, bir taraftan fizikî faaliyetin azalması meselesinin ne derece yaygın olduğunu ortaya koyuyor. Bununla birlikte, daha önemli olan sonuç, yoksulluğun, her bir fazladan oturma saatinin beden üzerindeki kesin tesirini tespit etmede üstlendiği roldür. Neden bir tutarsızlık olduğunu sırf sonuçlara bakarak söylemek güç.
GELİR SEVİYESİ BELİRLEYİCİ BİR ETKEN OLABİLİR
Araştırmacılar, yayınladıkları makalede, “Bu ilişkideki farklılık, kısmen farklı gelir seviyelerindeki farklı tesir alanları ve oturma davranışındaki farklı kalıplarla açıklanabilir” diyor: “Yani, daha düşük sosyoekonomik durumda olan beşerler ortasında televizyon izleme alışkanlığı daha yaygın ve tahminen de bununla çakışan makûs beslenme alışkanlıkları ve uzun periyodik ve kesintisiz biçimde hareketsiz kalma davranışı sebebiyle, öbür oturma davranışlarına nispeten ulaşılan sonuçlarla daha güçlü bir alaka gösteriyor.”
Araştırmacılar, bütün oturma biçimleri birebir olmasa bile, idmanın mevt ve kardiyovasküler hastalıkların yaygınlığı üzerinde güçlü bir hafifletici tesir yarattığı tezlerini destekleyen delillere ulaştılar. Araştırmanın muharrirleri, şaşırtan bir halde, daima oturma ve hareketsiz kalmanın sigaradan sadece biraz daha düşük bir vefat yüzdesinden sorumlu olduğunu ortaya çıkardılar.
TEK DEVA BEDENSEL FAALİYET
Simon Fraser Üniversitesi’nden sıhhat bilimci Scott Lear, “Günde dört saatten fazla oturanlar açısından yarım saatlik oturma mühletinin antrenmanla değiştirilmesi, sıhhat riskini yüzde 2 oranında azalttı” diyor: “Bu noktada, insanların bedensel faaliyetlerini çoğaltmaları ve erken vefat ve kalp hastalığı ihtimallerini düşürmeleri için gerçek bir fırsat kelam konusu.”
Sandalyeden kalkma bildirisi ne derece ikna edici olursa olsun, sosyoekonomik kümeler ortasında fizikî faaliyetlerde görülen farklılıkları baz alan araştırmalar, hepimizin bunu o denli kolay kolay yapamayabileceğini ortaya koyuyor. İçinden çıkılması güç bir problem olmasına rağmen, araştırmalar, fizikî faaliyet gerçekleştirmek için elverişli alanlara ulaşım, vakti yönetme fırsatı ve idmana erişim ve öncelik tanıma ya da otobüse binmektense yürüme motivasyonunun, eldeki para kısıtlı olduğunda daha güç olduğu manasına gelebildiğini gösteriyor.
En bariz olan konu, son on yıl içerisinde ABD’li yetişkinler ortasında toplam oturma mühletinin günde bir saatin biraz altında artması nedeniyle, hayatlarımızın her zamankinden daha az yerinden kalkma ve hareket etme fırsatı sunduğu. Nerede yaşarsak yaşayalım, bu, yitirmeyi göze alamayacağımız bir saat.
Araştırma JAMA Cardiyology isimli mecmuada yayınlandı.
Yazının özgünü Science Alert sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)