Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın, döviz kurunda yükselişin önüne geçmek için getirdiği Kur Muhafazalı Mevduat (KKM) uygulamasının bütçeye maliyeti bu ay rekor kırdı. Bütçe datalarını açıklanması sonrasında, haziran ayının kur muhafazalı mevduat eserinin bütçeye tesiri açısından en maliyetli ay olduğu görüldü.
Buna nazaran merkezi bütçeden KKM sahiplerine haziran ayında ödenen kur farkı haziranda 16,1 milyar TL oldu. Bu mebla mayısta 4 milyar TL olarak açıklanmıştı. Dört ayda KKM sahiplerine bütçeden ödenen fiyat ise 37,2 milyar TL’ye yükseldi.
Dünya gazetesi müellifi Alaattin Aktaş, ‘KKM’ye kundaktaki bebe ismine bile dört ayda 436 lira ödendi’ başlıklı yazısında özetle şu bilgileri aktardı:
“(…) Sonuç? Adeta felaket!
Uygulamanın birinci dört ayında bütçeden çıkan para 37.2 milyar lira. –
– Martta 11 milyar 700 milyon,
– Nisanda 4 milyar 555 milyon,
– Mayısta 4 milyar 843 milyon,
– Haziranda 16 milyar 137 milyon lira…
Yani dört ay toplamında ödenen fiyat 37 milyar 235 milyon 235 lira…
Kişi başına 436 milyar lira
TÜİK’e nazaran 2022’nin yıl ortası nüfusu 85 milyon 410 bin kişi.
Kur muhafazalı mevduat için ödeme yapılan mart, nisan, mayıs ve haziran aylarındaki nüfus alışılmış ki daha az. Ancak bu kadar ince hesaba gerek yok; yıl ortası nüfus olan 85.4 milyonu temel alınca bile dört aydaki 37.2 milyar liralık ödemeden kişi başına düşen yük 436 lira.
Buna olağan ki hiç geliri olmayan bebekler de dahil, çocuklar da, öğrenciler de, konut hanımları da, yaşlılar da…
Asgari fiyatlı de dört ayda 436 lira ödedi, emekli de…
Farkında olmadan cebinden 436 lira alınmış olanların birçok kim bilir bu uygulamayı alkışlamıştır da.
Alkışlamıştır; “Bak döviz nasıl düştü” diyerek…
Ama alkışlayanlar olağan ki döviz birkaç ay içinde nasıl oldu da 8’lerden 18’lere çıktı diye sormamıştır.
(…)
Bu üç tarihe dikkat!
Son faiz indirimi 16 Aralık 2021 tarihinde yapıldı. Faiz dört aydır daima indiriliyor; kur, yanına fiyatları da almış tırmandıkça tırmanıyordu.
16 Aralık’taki faiz indirimi, bu siyasetin devam edeceği algısının güzelce yerleşmesine yol açtı. Herkes dövize koşuyordu.
Bir dönüm noktası da 19 Aralık 2021 Pazar. Cumhurbaşkanı Erdoğan o gün yaptığı konuşmalarda üstüne basa basa faiz indiriminin devam edeceğini söyledi.
Vatandaş bildirisi almıştı; faiz daha da inecek, yani döviz daha da artacaktı. En kısa vakitte döviz almak gerekiyordu.
Geldik 20 Aralık 2021 Pazartesi gününe… Vatandaş yükselmiş olup olmadığına bakmaksızın hangi kurdan bulursa döviz alıyordu. Dolar birinci defa 18 lirayı aştı. Talep duracak üzere değildi; döviz alamayan adeta hayıfl anıyor, bir sonraki gün daha kıymetli alacağını düşünüyordu.
20 Aralık akşamı
Ama o da ne; doların 18 lirayı aştığı, vatandaşın döviz bulmak için adeta gayret verdiği 20 Aralık’ta akşam şapkadan bir tavşan çıkarılıyordu:
“Kur muhafazalı mevduat…”
Vatandaş ister direkt TL hesabıyla, ister döviz hesabını dönüştürerek KKM hesabı açtırabilecek, böylelikle yıllık yüzde 17 faizi garantileyecek, kur yıllık bazda yüzde 17’den fazla artarsa ortadaki farkı da Hazine’den alacaktı.
Daha uygulamanın temelleri bilinmiyorken, nasıl oluyorsa vatandaş bir anda döviz satmaya başlıyor ve 20-21 Aralık gecesi döviz neredeyse üçte bir oranında geriliyordu. Dolar 11-12 liralara inmişti.
Müthiş buluş işe yaramıştı…
Tabii ki getirilen düzenlemeyi anlayıp dinlemeden vatandaşın döviz sattığı yoktu, satışı yapan Merkez Bankası ve kamu bankalarıydı.
İşte “Döviz düştü” halayları o günlerde çekildi.
O halayı çekenler, aslında ceplerine uzanan elden habersizdi. Dört ay boyunca her ay ortalama 109 lira ödeyeceklerdi.
Başa dönelim… TL cinsinden açılan KKM hesaplarının bütçeye yükü mart, nisan, mayıs ve haziran aylarında 37.2 milyar lira. Bu meblağa DTH’den dönüşle hesap açtıranlara Merkez Bankası tarafından yapılan ödeme dahil değil, o meblağı bilmiyoruz.
Ancak bilinen dolaylı bir yük daha var; vazgeçilen vergi. Hukuksal şahıslara DTH’den KKM’ye geçtikleri için kambiyo karı kaynaklı vergi muafiyeti tanındı. Bu formda vazgeçilen vergi de 10.2 milyar lira.
Doğrudan ödenen 37.2 milyara, vazgeçilen vergi olan 10.2 milyarı da eklediğimizde bilinen dört aylık toplam yük 47.4 milyar liraya çıkıyor.
Bölelim 47.4 milyar lirayı 85.4 milyon vatandaşa; kişi başına yük 555 lirayı buluyor. Olağan ki aslında bu yük 85.4 milyon bireye dağılmıyor; nüfusun bir kısmı zati bu parayı alanlar, onların sayısını tam bilip düşerek bir hesap yapabilsek, kişi başına yükün daha fazla olduğu ortaya çıkacak.”
YAZININ TAMAMI