Alfred Wegener Enstitüsü
Kuzey Kutbu’nda görülen sıcaklıklar, global ısınmaya bağlı biçimde süratle yükseliyor. Sonuç itibariyle, Sibirya karaçam ormanlarının ağaç çizgisi durmaksızın kuzeye gerçek ilerliyor ve ağır ağır eşsiz bir flora ve fauna karışımına konut sahipliği yapan engin tundra alanlarını değiştiriyor. Alfred Wegener Enstitüsü’nde vazife yapan uzmanlar, bu ormanların gelecekte tundranın aleyhine olacak biçimde nasıl yayılabileceğini gösteren bir bilgisayar simülasyonu yarattılar. Ulaştıkları sonuç, yalnızca dengeli iklim muhafaza tedbirlerinin gerçekleştirilmesi halinde, Sibirya tundrasının yaklaşık yüzde 30’luk kısmının milenyum ortasına kadar hayatta kalmasına yardım edebileceğini gösteriyor. Öbür tüm daha yıkıcı senaryolarda, bu eşsiz habitatın büsbütün yok olacağı öngörülüyor.
İKLİM KRİZİ KUTUPLARI DAHA ŞİDDETLİ VURUYOR
İklim krizi, bilhassa de Kuzey Kutbu’nda şiddetli bir biçimde hissediliyor: ortalama hava sıcaklığı, Üst Kuzey’de, son 50 yıl içinde iki santigrat dereceden fazla yükseldi; bu artış, dünya genelindeki her yerden çok daha fazla. Ve bu eğilim şu anki haliyle sürecek. Şayet argümanlı sera gazı azaltma önlemleri (RCP 2.6 Emisyon Senaryosu) hayata geçirilirse, Kuzey Kutbu’nun daha fazla olan ısınma seviyesi, yüzyılın sonuna dek iki derecenin çabucak altında kalabilir. Model tabanlı varsayımlara nazaran (RCP 8.5 Senaryo), şayet emisyonlar yüksek kalırsa Kuzey Kutbu’ndaki ortalama yaz sıcaklıklarında 2100 yılına dek şu anki normun üzerinde, 14 santigrat dereceye varan dramatik bir artışa şahit olabiliriz.
Helmholtz Kutup ve Deniz Araştırmaları Merkezi’ne bağlı (AWI) Alfred Wegener Enstitüsü’nün Kutupsal Karasal Etraf Sistemleri Kısmı Lideri Prof. Ulrike Herzschuh, “Mevcut ve gelecekteki ısınmanın Arktik Okyanus ve deniz buzu bağlamında önemli sonuçları olacak” diyor. “Ancak karasal etraf de büyük ölçüde değişime uğrayacak. Sibirya ve Kuzey Amerika’da bulunan ve hâlihazırda ağır ağır değişmekte olan ağaç çizgisi kısa mühlet içinde süratle kuzeye yanlışsız ilerleyerek engin tundra alanlarını büyük ölçüde kaplayacak. En makûs senaryoda, milenyum ortasına varıncaya kadar geride neredeyse hiç tundra kalmayacak. Araştırmamız esnasında, Rusya’nın kuzeydoğusunda bulunan tundralar açısından bu süreci simüle ettik. Bizleri ilgilendiren temel soru şuydu: Tundrayı flora ve fauna için bir sığınak olarak korumak doğrultusunda insanlığın hangi emisyon yolunu izlemesi gerekiyor ve tundranın yerli halkların kültürleri ve etrafla olan klasik bağları üzerindeki rolü nedir?”
EŞSİZ BİR TIP ÇEŞİTLİLİĞİ BARINDIRIYOR
Tundra, yaklaşık yüzde beşi endemik olan, yani yalnızca Kuzey Kutbu’nda yaşayabilen eşsiz bir bitki nüfusuna mesken sahipliği yapıyor. Bilindik çeşitler ortasında dağ avensi, Kutup haşhaşları, söğüt ve huş ağacı üzere bitkiler bulunuyor; bunların hepsi de kısa yazlar ile uzun ve güç geçen kışlar içeren bu güç mahallî şartlara ahenk sağlamış durumda. Bunların dışında, ren geyiği, yaban sıçanları ve Arktik yaban arısı üzere böcekler de dahil olmak üzere, ender çeşitler için bir ömür alanı sunuyor.
Ulrike Herzschuh ve AWI modelleyicisi Dr. Stefan Kruse, kendi simülasyonları için AWI vejetasyon [bitkilendirme] modeli olan LAVESI’yi kullandılar. Kruse, “LAVESI’yi başkalarından ayıran konu, tüm ağaç çizgisini tek tek ağaçlar bazında görüntülememize imkân tanıması” diye izah ediyor. “Model, Sibirya karaçamlarının geçiş bölgesindeki tundrayı, tohum oluşumundan ve dağılımından çimlenmeye, akabinde büsbütün yetişen ağaçlara varıncaya kadar hayat döngüsünün tamamını tasvir ediyor. Bu sayede, ısınan bir iklimde [kutba doğru] ilerleyen ağaç çizgisini çok gerçekçi bir formda betimleyebiliyoruz.”
Bulguların anlattığı kadarıyla, on yıl içinde karaçam ormanları kuzeye yanlışsız 30 kilometreye kadar yayılabilir. Çabucak ötedeki Arktik Okyanusu nedeniyle daha soğuk bölgelere kayamayan tundra genişlikleri giderek azalabilir. Ağaçlar hareketli olmadığı ve her birinin tohumları yalnızca kısıtlı bir dağılım yarıçapına ulaşabildiği için, birinci başta bitki örtüsü ısınmanın gerisinde kalsa da daha sonra ona yetişecek. Senaryoların büyük kısmında, milenyumun ortasına dek var olan tundranın yüzde altıdan azı kalıyor; yaklaşık yüzde 30’unu kurtarmak ise lakin argümanlı sera gazı azaltma tedbirlerinin yardımı ile mümkün olacak. Aksi takdirde, Sibirya’nın bir vakitler 4.000 kilometre uzunluğundaki tek kesim tundra jenerasyonu, batıdaki Taimyr Yarımadası ile doğudaki Chukotka Yarımadası’nda 2.500 kilometre ortayla iki bölgeye ayrılarak küçülecek. İlgi cazibeli bir biçimde, atmosfer milenyum boyunca tekrar soğusa dahi, ormanlar eski tundra alanlarından büsbütün geri çekilmeyecek.
BİR MEVT KALIM SIKINTISI
Çalışma ile ilgili olarak Almanya’daki Dünya Doğayı Müdafaa Vakfı (WWF) Korunan Alanlar ve İklim Değişikliği/Rus Kuzey Kutbu Projesi’nin yöneticisi olan Eva Klebelsberg, “Bu, Sibirya tundrası açısından bir vefat kalım meselesi” diyor. Alfred Wegener Enstitüsü ile işbirliği içinde muhafaza alanlarının kurulması gerektiğini savunan Klebelsberg, “Daha geniş alanlar sadece çok savlı iklim müdafaa amaçlarıyla kurtarılabilir. Ve o vakit bile, en uygun durumda, sonuçta yıkıcı tesirler karşısında aciz durumda olan daha küçük flora ve fauna nüfusları barındıran iki farklı sığınak geride kalacak. Bundan dolayı, tundranın eşsiz biyoçeşitliliği için sığınakları korumak doğrultusunda, bu bölgelerdeki hami önlemleri ve muhafaza alanlarını ağırlaştırmamız ve genişletmemiz kıymet taşıyor” diye ekliyor. “Netice itibariyle, ortada bariz bir gerçek var: Her zamanki üzere yaşamayı sürdürürsek, bu ekosistem yavaş yavaş ortadan kalkacak.”
Yazının özgünü Phys.org sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)