Anadolu uygarlığının binlerce yıllık geçmişini bugüne taşıyan Likya uygarlığı kentleri, özgün mimari anıtları ve bir kısmı ülke dışına kaçırılan varlıklı kültür mirasıyla ilgi çekmeyi sürdürüyor. Birçoğu ören yeri statüsünde olan Likya kentlerinin değerli kısmı Antalya’nın Kaş ve Demre ilçeleri hudutlarında yer alıyor. Fakat Orta Likya olarak anılan bu bölgede son 15 yılda birbiri arkasına açılan mermer ve taş ocakları tabir yerindeyse geçmişin görkemli uygarlığına can veren coğrafyayı adım adım parçalıyor. Türkiye 2009 yılında Antalya ve Muğla vilayetleri sonlarındaki Likya uygarlığı escort bayan kentlerinin bütüncül olarak korunması için UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne başvurdu. Müracaat hala ‘yedek’ listede tutulurken, coğrafyasıyla birlikte korunması gereken bu güçlü kültür mirasını günümüze ulaştıran coğrafya plansız arazi kullanımı ve tahrip tesiri yüksek madencilik faaliyetleriyle yok ediliyor.
Orta Likya olarak bilinen bölgede Doğudan batıya hakikat Lmyra, Myra, Patara ve Ksantos üzere Likya uygarlığının değerli kentleri yer alıyor. Likyalılar için çeşitli periyotlarda başşehirlik yapan bu kentlerin dışında bölgede büyüklü küçüklü onlarca antik kent yer alıyor. Su kaynakları, üretim, barınma ve beslenme imkanlarının ofise gelen escort yanında kara ve deniz ulaşımı kolaylığı üzere seçeneklerin belirlediği Likya yerleşimlerinden günümüze ulaşan varlıklı kültür mirası hala insanlığı etkilemeyi sürdürüyor.
LİKYA UYGARLIĞINI YARATAN COĞRAFYA PARAMPARÇA EDİLİYOR
Kaş, Demre ve Finike ilçeleri sonlarında bulunan dağlık coğrafyada son 15 yıldır birbiri gerisine açılan mermer ocakları, doğal mirasın yanında Likya uygarlığının varlıklı kültürel mirasını da tehdit ediyor. Bölgede süratle artan betonlaşmanın gereği olarak açılan hazır beton tesisleri de Likya’nın üzerinde yükseldiği coğrafyayı kemirmeyi sürdürüyor. Bir vakitler Myra antik kentine su taşıyan antik su kanallarının otele gelen escort da yer aldığı Demre Çayı Vadisi yabanî madencilik tahribatından en çok etkilenen bölgelerin başında geliyor. Halbuki Demre Çayı Vadisi’nin doğu ve batı yamaçları Likya’dan Doğu Roma’ya uzanan tarihi sürecin değerli anıtsal yapılarının kalıntılarıyla dolu. Kahramanlık anıtlarından dini yapılara, kamusal yerlerden anıtsal mezarlara birçok tarihi yapıyı barındıran bu bölgede binlerce yıldır sürekliliği olan bir mimari gelenek de hala varlığını sürdürüyor.
DOĞAL VE KÜLTÜREL MİRASIN KALBİNDE YENİ BİR MERMER OCAĞI
Demre ilçesine bağlı Davazlar köyü hudutlarında açılmak istenen yeni bir mermer ocağı için Antalya ankara rus escort Valiliği Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Vilayet Müdürlüğü tarafından 29 Nisan’da ‘ÇED Gerekli Değildir’ kararı verildi. Bu karar, doğal ve kültürel mirasın iç içe geçtiği bir bölgede, madencilik üzere etrafa tesirleri tahrip edici ölçüde olan bir teşebbüsü ‘yasal’ olarak onaylayan bir evrak niteliğinde.
TRYSA’NIN YURT DIŞINA KAÇIRILAN KAHRAMAN ANITI
Davazlar köyünün doğusundaki Gölbaşı Mevkii’nde yer alan Tyrsa antik yerleşimi, 19. Yüzyılın sonlarına yanlışsız Viyana’ya kaçırılan Tyrsa Heroon’u ismiyle anılan ünlü kahraman anıtıyla biliniyor. Demre Çayı Vadisi’nin batısından yükselen bir zirvede yer sıhhıye escort alan Tyrsa Heroon’u, İ.Ö 4. Yüzyıla tarihleniyor. Likya beyefendilerinden birine ilişkin olduğu düşünülen kale yerleşiminin kalıntılarının varlığını sürdürdüğü Trysa’nın etrafına yayılmış çok sayıda anıtsal Likya lahitleri bulunuyor. Antik yerleşimin bulunduğu zirveye çıkıldığında ise vadinin kuzey ve doğu yamaçlarında coğrafyayı tahrip eden mermer ocaklarının yarattığı ürkütücü imajlar göze çarpıyor. Bu bölgenin neredeyse her karışında bir kültürel mirasa rastlamak mümkün. Lahitler, kaya mezarları, tiyatrolar, sarnıçlar ve her periyoda ilişkin dini yapılar.
YAKLAŞIK BİN DEKARLIK ALANDA MERMER OCAĞI RUHSATI VERİLDİ
Kısa mühlet sonra, bir vakitler sincan escort bölgenin en kıymetli anıtsal yapılarından biri olan lakin günümüzde hala Viyana’da Hoş Sanatlar Müzesi’nde sergilenen ünlü Trysa Heroon’unun bulunduğu bölgeden kuzeybatı istikametine bakıldığında misal oyuklar görülecek. Davazlar köyünde açılmak istenen mermer ocağı için yaklaşık 100 (96,98 ha.) hektarlık bir ruhsat alanı belirlenmiş. Birinci etapta ruhsat alanının 104 dekarlık kısmında işletme açılması planlanıyor. Denizli merkezli 4T Madencilik A.Ş. isimli özel bir şirket tarafından işletilecek olan mermer ocağının projesinin yakın etrafında köylülere ilişkin meskenler ve keçi ağılları da yer alıyor.
ÇIKARILAN MERMERİN tandoğan escort YÜZDE 90’I ÇÖP OLACAK
Yeni açılacak mermer ocağı alanının doğusundaki vadi yamacında daha evvel açılmış diğer mermer ocakları da bulunuyor. Batı kesitinde ise Güneş Gücü Santralleri (GES) var. Yeni mermer ocağı için hazırlanan proje tanıtım belgesine nazaran çalışmalar kapsamında yılda 100 bin metreküp gereç üretilmesi planlanıyor. Çıkarılacak mermerin sadece yüzde 10’u kullanılabilir bloklardan oluşurken, geri kalan yüzde 90’lık kısmının ise ‘pasa’, yani ‘atık’ olarak ayrılacağı belirtiliyor. Bu atıkların depolanması için de tamamı orman yeri olan ruhsat alanı içinde pasa döküm alanı tunalı escort oluşturulacak.
PROJE ALANI TARİHİ MİRASIN ORTASINDA
Mermer ocağı açılması planlanan bölgede her geçen gün yeni arkeolojik kalıntılar keşfediliyor. Antik kentlerin yakınında yer alan çeşitli çiftlik yapıları, sarnıçlar ve işlikler ile şimdi gün yüzüne çıkmamış değişik nitelikteki kültür varlıkları ortaya çıktıkça tescillenerek müdafaa altına alınıyor. Lakin bu bölgenin korunması için sırf tescil kararı olması gerekmiyor. Zira antik yerleşimlerin tesir alanları sırf belirlenen sitlerle sonlu değil. Bölgenin doğal dokusuyla birlikte hem binlerce yılın kültür mirası, hem de bunun bir devamı niteliğindeki lokal mimarinin ankara türbanlı escort korunarak geleceğe aktarılması hem kültür hem de turizm siyasetleri açısından değerli.
BÖLGE MUHAFAZA KONSEYİ MÜDÜRLÜĞÜ ‘OLUMLU’ GÖRÜŞ VERDİ
Lakin Davazlar’da açılmak istenen mermer ocağı için görüşü sorulan Antalya Kültür Varlıklarını Muhafaza Konseyi Müdürlüğü, 19 Kasım 2021 tarihli yazısında, faaliyet alanında 2863 sayılı Yasa kapsamında bir kültür varlığına rastlanmadığını kaydederek, “Müdürlüğümüz arşiv kayıtlarında bu alanlarda Muhafaza Kurulunca ilan edilmiş Arkeolojik Kentsel Tarihi sit alanı ve Taşınmaz Kültür Varlığı Muhafaza alanı bulunmadığı” istikametinde görüş bildirdi. Muhafaza heyetinin mevcut bilgiler ve yasal düzenlemeler doğrultusunda ulus escort öbür türlü bir karar vermesi beklenemez. Meğer hem ilgili bakanlığın hem de vilayetteki idarecilerin Likya coğrafyasının bu özellikli bölgesini madencilik ve gibisi projelerden sakınması gerekiyor.
PROJE ALANINDA ‘YOK’ DENİLEN KÜLTÜR VARLIĞINI KÖYLÜLER BULUYOR
İlgili öbür kamu kurumları üzere Muhafaza heyetleri da eldeki mevcut bilgiler, kısa vakitte yapılan yetersiz saha müşahedelerine dayanarak bu tıp projelere yasalar gereği ‘sakınca yoktur’ görüşü veriyor. Lakin kimi projelerde kurumların “proje alanında yok” dediği kültür varlıkları köylüler ya da vatandaşlar tarafından tespit edilebiliyor. Davazlar köyünde de yenimahalle escort proje alanının yakın etrafında çeşitli tescilli yapılar bulunuyor. Lakin orman toprağından oluşan ve 960 dekarlık geniş bir alana yayılan ruhsat alanında şimdi tescili yapılmamış taşınmaz kültür varlığı bulunması mümkünlük dışı değil.
LİKYA YOLUNDA YÜRÜYENLER TAHRİBAT GÖRÜNTÜSÜNÜ GÖRECEKLER
Bölgedeki doğal ve kültürel varlıkların zenginliği, Türkiye’nin birinci kültür rotası olan Likya Yolu’nun rotasının da Davazlar köyünden geçmesine neden olmuş. Mermer ocağı açılması planlanan bölge, her yıl yürüyüşçüleri ağırlayan Likya Yolu’nun Davazlar’daki güzergâhının batısında bulunuyor. Trysa’dan Myra Çayı Vadisi’ne inen yürüyüşçülerin daha evvel önlerine çıkan vadi yamacındaki mermer ocağı tahribatına bir yenisi daha eklenecek.
MERMER OCAĞI İÇİN 2244 AĞAÇ KESİLECEK
Davazlar köyünde açılmasına müsaade verilen mermer ocağı 101 ada, 10 parselde kayıtlı yaklaşık 22 milyon metrekarelik büyük bir orman parseli içerisinde yer alıyor. Kermes meşesi, defne, sandal ve kızılçam üzere ağaç tiplerinin tartıda olduğu orman yeri birçok canlı çeşidine de mesken sahipliği yapıyor. Proje alanında kalan yaklaşık 2244 ağacın kesilmesi gündemde. Fakat kesilecek ağaç sayısı ölçüsünün bu sayıların çok üzerinde olacağı varsayım ediliyor.
GÖÇ ETMEYEN SON KÖYLÜLER YAŞAMA ÜRETEREK TUTUNUYOR
Davazlar, eğitimden iş imkanlarına birçok nedenle göç veren Demre’nin az sayıda nüfus barındıran köylerinden biri. Lakin köyde kalanlar da tarım ve hayvancılık yaparak hayata tutunmaya çalışıyor. Açılacak mermer ocağı atalarından kalan topraklarda ömrünü sürdürme uğraşı veren insanları da mağdur edecek.
BİR YANDAN DON, BİR YANDAN KEFEN BİÇİLEN COĞRAFYA
Türkiye varlıklı doğal ve kültürel mirasını beton iktisadı ve yabanî madencilik, plansız güç üzere yıkıcı projelerle kısa vadeli kazanımlar uğruna yok ediyor. Bir yandan turizmi geliştirmek ve çeşitlendirmek için kültür mirasını öne çıkarmaya çalışan Kültür ve Turizm Bakanlığı, öbür yanda ise bu zenginliğin bulunduğu bölgeleri hiç görmeden koordinatlar üzerinden ruhsat veren Güç ve Olağan Kaynaklar Bakanlığı. Maden Kanunu’nda tarihin, kültürün ve ömrün bütünü lehinde bir değişiklik yapılmazsa Türkiye üzerinde yükseldiği bu varlıklı mirası kısa vadeli karlar uğruna yok eden bir ülke olarak tarihe geçecek.
GÖRÜŞÜ SORULMAYAN HALKA ‘PROJE BAŞLAYACAK, HABERİNİZ OLSUN’ DUYURUSU
Maden ruhsatlarının Ankara’dan, merkezi yönetim tarafından verilmesi, bu bahiste yerelin kelam hakkı kalmamasına yol açıyor. Madencilik projelerinde mahallî yönetimler sırf işletme kademesine geçileceğinde haberdar oluyor ve böylece yıkıcı projelerin uygulanacağı bölgelerde yaşayan insanların isteği üretilmeden bir cins dayatma yoluna gidiliyor. Antalya Valiliği’nin Demre Kaymakamlığı’na gönderdiği ‘bilgilendirme’ yazısı da bunun bir örneği. Proje için ruhsat verilirken lokal halkın görüşü sorulmamasına rağmen, ÇED gerekli Değildir kararı verildikten sonra mermer ocağının etkileyeceği yöre insanına askı yoluyla çalışmanın başlayacağının haber verilmesi isteniyor.
LİKYA’DAN GELECEĞE NE KALACAK
Yaklaşık 2400 yıl evvel Orta Likya’nın taşlarından insanlığı bugün bile etkilemeyi sürdüren anıtsal yapılar inşa ederek coğrafya ile kurduğu ilgiyi sanata dönüştüren insanların yaşadığı bölge, bugün tıpkı taşları peynir kalıpları üzere keserek inşaat materyaline dönüştürme peşindeki zihniyetin saldırısı altında. Türkiye 2009’da Antalya-Muğla ortasındaki Likya kentlerinin ‘dünya mirası’ olarak tescillenmesi için UNESCO’ya başvurmuştu. Müracaatın üzerinden 13 yıl geçti ve hala Likya kentleri UNESCO Dünya Kültür Mirası süreksiz listesinde. Lakin Likya uygarlığının üzerinde yükseldiği coğrafya en çok tahribatın da son 10-15 yılda artması Türkiye’nin birbiriyle çelişen muhafaza ve kullanma siyasetinin bir modülü niteliğinde. Bu sürecin önüne geçilmezde, Orta Likya’dan geleceğe tahrip edilmiş hayalet ırmaklar, parçalanmış devasa kayalıklar ve tahrip edilmiş ormanlar kalacak.
Yusuf Yavuz