Kuzguncuk bahçelerinde

Oruncakcıel ailesinin ismi her ne kadar Kuzguncuk ile özdeşleşse de onların İstanbulu 50 li yıllarda Lâleli de başlar Tesadüf bu ya Lâleli nin en kendine has sokağının ismi âdeta bu aileyi tanım ediyordur Azimkâr Sokak Çalışkanlıklarından ötürü etraflarından çok takdir gören Varsen ve Mardiros Oruncakcıel çifti üç çocuğu Bedros Knar Markırit ile birlikte Türkmen Apartmanı 95 Numara ya yerleşirler Markırit Atmaca ailenin en küçük çocuğu olmasına karşın o yılları detaylarıyla hatırlar Malatya Salköprü Mahallesi nde yaşıyorduk 50 li yıllarda ailem İstanbul a taşınmaya karar verdi Akrabalarımız tanışlarımız da Lâleli de oturduğundan ötürü biz de yaşamak için bu semti seçmiştik Lâleli Ermeniliği yaşayabildiğiniz bir yerdi Hoş komşuluklar yapılır beyefendiler Kapalıçarşı daki işlerine uğurlanır hanımlar birbirine sabah kahvesine masraf pazara gidilir Bu türlü bir semtti Lâleli de Rumlar da otururdu Annem enginarı birinci kez Rum komşusundan öğrendi O güne kadar biz Anadolu Ermenileri enginar nedir bilmezdik Annem ve babam evliliklerinin birinci yedi yılında Arapgir de Malatya yaşamışlar Arapgir de zerzevat çeşidi azdır Fasulye yaprağına ayva kiraz yaprağına sarma sarılır Arapgir in üzümü meşhurdur Arapgirli Ermeniler o üzümden şarap yaparlar Annemin babasının meskeninde hem şarap hem peynir yapılırmış Hatta o denli ki yemekten sonra şarap ve peynir ikrâm etmek adettenmiş Büyükbabam Bu kadar karlı yollardan geldiniz hele bir şarabımızı için diye konuklarını ağırlarmış Babam da bu şarap geleneğine Arapgir de alışmış İstanbul a yerleştikten sonra da alışkanlığını devam ettirmiş Lâleli de pazar kurulur annem oradan kasa kasa üzüm alır şarap yapardı O yıllarda ben Lâleli Koca Ragıp Paşa Okulu na ablam Knar Anarad Hığutyun İlköğretim Okulu na ağabeyim Bedros da Sultanahmet Ticaret Lisesi ne giderdi Tesadüf bu ya halbuki Koca Ragıp Paşa da Arapgirli ymiş Hatta meşhur bir kelamı varmış Olamazsın beş beldenin birinden Arapgir den Darende den Eğin den Divriği den Gürün den Biz üç çocuk okuldan gelince birinci iş çatıya çıkar şarabın tadına bakardık Mesken sahibi bu patırtılarımızdan rahatsız olurdu Yavaş inin gürültü yapmayın diye bizi daima uyarırdı Bu duruma çok sonlanan babam da Ben çocuklarıma laf söyletmem diyerek günün birinde taşınma kararı aldı Lâleli günleri yavaş yavaş kapanıyordu

KUZGUNCUK YAKINDAN

1962 yılında Mardiros Beyefendi ve Kapalıçarşı dan arkadaşı Hüseyin Beyefendi iş iştiraklerini komşuluğa da taşımaya karar verirler Kuzguncuk Bozacı Sokak ta yan yana iki arsa satın alırlar Ne var ki işler istedikleri üzere ilerlemez bu defa Çarşı daki hesap konuta uymaz Hüseyin Bey in eşi Kuzguncuk u beğenmez köy gibi bulur Bunun üzerine Mardiros Beyefendi ortağının yerini da satın alır Kendi emlakına bir konut yaptıracaklar kalan arsayı da çiftlik yapacaklardır Çiftlik Yani geniş bir bahçe Tıpkı Arapgir de olduğu gibi O denli de olur Altı ay içinde konutlarını yaptırıp taşınırlar Kuzguncuk la birlikte ailenin hayatında yeni bir sayfa açılır Musevilerle tanışırlar Biz o vakte kadar Yahudi kimdir nedir bilmiyorduk Anadolulu bir Ermeni aile olarak hayatımızı devam ettiriyorduk Kuzguncuk bizim için bir dönüm noktasıydı Mesken yaptırılırken annem de babam da inşaatın başında durdular Her gün yeni bir Yahudi komşuyla tanışırlardı Öjeni Sol Yako Öjeni babamla ahbap olmuş Babama demiş ki Mösyö Mardiros ufak tatsız makûs bir konutta oturuyorum Bu konut bitince giriş katını kiralamak istiyorum O denli de oldu Öjeni ve Jack Razon çifti kızları Ester Sarika Tunika ile birlikte bizim meskene taşındı Sonrasında bir de oğulları oldu Mando Jack işten meskene konuttan işe bir adamdı Kimsesi yoktu Tatil gününü de gazete okuyarak geçirirdi Öjeni tutkuluydu çalışkandı tıpkı ölçüde de para harcamayı severdi Maddi manada en çok zorlandığı vakitlerde bile saçlarını yapılmamış görmedim

Öjeni Kuzguncuklu bayanların terzisidir Markizetler muareler emprimeler evvel Öjeni nin elinden geçer En güzel müşterileri mahallenin üç güzeller idir Nilüfer Feryal ve Hülya Hülya kardeşlerin içinde en göze çarpanıdır Mahallelinin dal üzere inceydi çok zarifti diye hatırladığı Hülya yıllar sonra Hülya Koçyiğit olarak Yeşilçam da ünlenir Nilüfer samimi arkadaşımızdı bizim meskenden çıkmazdı Bence içlerinde en hoşu Nilüfer di Sık sık konutta yalnız kalır korkar bize gelirdi Feryal daha kendi hâlinde bir çocuktu Hülya ise apayrıydı Ankara da konservatuvarda okurdu bale yapardı Şık kibar görgülü Ankara dan Kuzguncuk a gelmesi gitmesi farklı bir olay olurdu Yavaş yavaş ünleniyordu 60 lı yılların başındaydık Metin Erksan Susuz Yaz sinemasını çekiyordu Hülya Koçyiğit de başroldeydi O sinemanın bütün kostümlerini Öjeni dikmiştir Günlerden bir gün Hülya elbise provasına geldi Bütün mahalleli bizim konutun önüne toplandı Bozacı Sokak ta adım atacak yer yoktu Hülya ağır ilgiden kalabalıktan çok bunaldı Lütfen içerde prova yapalım Bayan Öjeni dediğini hatırlıyorum Öjeni geceler uzunluğu çalıştı kostümleri vaktinde teslim etti Sinema de büyük muvaffakiyet yakaladı Bostanın karşısında artık otopark olan yer şahane bir açık hava sinemasıydı Kışın da Üsküdar Sunar Sineması na giderdik Susuz Yaz gösterime girdiğinde mahallecek toplandık Sunar Sineması nda filmi seyretmeye gittik Kostümleri gördükçe seviniyoruz Aaaa bunu gördüydük aaa bunun düğmeleri dikilirken ben akşam oturmasına Öjeni ye gittiydim Biz Kuzguncukluların sesi sinemanın sesini bastırıyordu

SABUN KOLONYA İĞNE İPLİK KARTİKAS

Maharetli Öjeni meskeni terzilikle geçindirirken kocası Jack da Sultanhamam da bir parfümeride çalışır Aileye yeni katılan bebekleri ile birlikte geçim sorunları da artar Öjeni ailesini ayakta tutmak için ek işler yapmaya başlar İcadiye Caddesi nde yıllardır boş duran bir dükkânı kiralar Terzi Öjeni Kuzguncuk un tuhafiyecisi olur Öjeni tuttuğunu koparan bir bayandı Dükkân açmayı başını koymuş Bizimkilere geldi Mösyö Mardiros Madam Varsen Bana yardım edeceksiniz Ben bir tuhafiye açıyorum Çabucak o dükkân tutuldu el birliği ile içi donatıldı Sabun kolonya iğne iplik firkete farbela Ne gerekiyorsa Geriye tek bir sorun kaldı Bebek Mando ya kim bakacak Annem bu işi de üstlendi Mando annemin elinde büyüdü Veresiye defterindeki borçları tahsil etmek benim işimdi Okul çıkışı Öjeni nin dükkânına uğrardım Diyelim ki kıştayız diz uzunluğu kar Yeniden de bu misyonumu aksatmazdım O günlerden kalma bir tat var hafızamda Karakış Öjeni dükkânın içinde bir mangal yakmış onunla ısınıyor Ben de karlara bata çıka harçlığımdan artan parayla bakkaldan çikolata almışım Öjeni ye gidiyorum Onda da bir ekmek kesinlikle olurdu ikiye bölüp mangalın üstünde kızartırdık Ortasına da benim çikolatayı koyardık O çikolata erir şölen sofrasına o tat değişilmez O denli hoş şenlik olurdu ki bizim için Tadı damağımda hâlâ Dükkânın yerini de hatırlıyorum Günümüzde artık bir zeytinyağcı

Oruncakcıel ve Razon ailesinin alakası günümüz mesken sahibi kiracı münasebetinin çok ötesindedir Pazar günleri Razon lara Nişantaşı ndan akrabalar gelir kartikas oynanır Öjeni ne yapar eder kısıtlı bütçesine karşın dört başı mamur bir sofra kurmayı başarır Bu buluşmalarda başköşe her vakit Mösyö Mardiros undur Bu komşuluk uzun yıllar tek bir gün bile kırgınlık yaşanmadan sürer Öjeni günün birinde çocuklarının geleceği için daha yeterli olacağı düşünerek Şişli ye taşınmaya karar verir Ne tesadüf ki yeniden Oruncakcıel ailesinin kiracısı olur Yıllar geçer Adresler değişir dostlar dağılır hayatlar savrulur İki aile birbirinden bir daha haber alamaz Öjenilerin Kuzguncuk taki meskenine ise kız kardeşi ile birlikte Haydi Çaman taşınır Mahalleli onları da çabuk benimser Hadi Çaman ın demir somyası vardı onun üstünde yatardı Pirelenmiş Somyasını bahçeye çıkarmış süpürüyor Babam da üst kattan onu izliyor Sonunda babam dayanamadı Oğlum senin bir şeyden haberin yok Pire süpürülmez Yakacaksın dedi Patırtıyı duyan komşular bizim bahçeye geldi Başladı bir şenlik El birliği ile o somya yakıldı Bu türlü bir tantana şamata görülmemiştir

YAZ BAHÇELERİNDE

Oruncakcıel ailesinin bahçesi renkleri kokuları bütün hoşluğu ile semt içinde âdeta yeni bir iklim yaratır Babam sabahın 5 inde bahçeye inerdi Dereboyunda oturan Şaban Usta bahçe işlerinde babama yardım ederdi Birlikte çalışırlardı Okuldan geldiğimizde bahçede dağ üzere bir domates yığını bizi karşılardı Saatlerce uğraşmışlar tek tek kolundan toplamışlar yeniden de bitirememişler Bu yarı çiftlik yarı bostan bahçemiz bütün Yahudi komşuların dilindeydi Zira annem orada tam bir Arapgir hayatı kurmuştu Ağaçlar çiçekler kuzular köpekler kuşlar Komşular bu kadar çok domatesi ne yapacağımızı merak ederlerdi Annem ise komşularımızı da bu hayata dahil etmeye çalışırdı Haber gönderirdi Gelin domates toplayın Onlar da anlamazlardı Madam Varsen bu kadar çok domatesle ne yapılır ki derlerdi Alışılmış ki salça

Annem hepsine domates salçasını öğretti Bahçeye iki kazan kurulurdu Annemin ahbabı çoktu el birliği ile her işin üstesinden gelirlerdi Salça nasıl yapılır size öğreteceğim kaygısı Anadolu Ermeni yaşantısını Kuzguncuk Yahudisine tanıtmayı öğretmeyi kendine misyon edinmişti Onlar ise evvel burun kıvırdılar güç iş dediler Sonra alıştılar Hepsi salça yapmaya başladı Annem de onlardan çok şey öğrendi Kırmızı ruj sürmeyi Öjeni den öğrenmiştir Gelincik balığını Yahudi komşulardan öğrendik Bir balıkçı cumaları Kuzguncuk a özel olarak gelincik balığı getirirdi Bu işi daha sonra Haham Moiz yapmaya başladı Moiz Beyefendi Hahamlığı bıraktıktan sonra bakkallığa başlamıştı Bir gün biz de bu balıktan yemek istedik Satın aldık ancak elimizde tutamıyorduk çok kaygandı Düşürüyoruz korkuyoruz Öjeni hâlimizi görünce bize çok kızdı Mahir elleri ile gelincik balığını kavradı nasıl tutulduğunu gösterdi Biz bir daha da bu işe kalkışmadık Yıllar sonra geriye dönüp bakıyorum Düşünüyorum Bozacı Sokak Kuzguncuk un en kendine has Yahudiliği hissedebildiğin yaşayabildiğin sokağıydı Beşerler birbirine emek verirdi komşuluğa dostluğa emek verirdi Münasebetiyle birbirini sahiplenirdi Hiç kimsenin berbat bir niyeti olmadı birbirine Karşılıklı bir yeterli niyet vardı Biz Kuzguncuk Yahudiliğinin sonuna yetişmiştik Bizim yerimizde öbür bir Ermeni aile olsa bu kadar dostça bağlantı kurulur muydu Kanımca hayır Bu bizim Anadolu Ermeniliğimizin sıcaklığının yansımasıydı

Kuzguncuk ta her sokağın kendine mahsus kokuları ve sesleri vardır Bozacı Sokak ta yalnızca Museviler yaşamaz Pandelli Marika ve Eleni kardeşlerin meskenlerinden taşan sesler sokağı doldurur Hem de ne ses Pandelli gitar çalardı Babam sofrasını hazırlamış kerahat vakti gelmiş Dalından bir kayısı koparır rakısından bir yudum alır karşımızdaki meskene gerçek seslenir Pandelli tıngırdat bakalım şu gitarını da neşelenelim Pandelli başlar derken bir oburu katılır Bu tantananın içinde rakının nasıl bittiği anlaşılmaz Babam beni bi koşu Bakkal Melkon a gönderir Günümüzde Kastamonu Pazarı nın olduğu yerdeydi bakkal gece yarısı bile olsa açıktı güvenlikliydi Masraf geliverirdim Eleni de Kuzguncuk taki birinci çocuk yuvasının sahibiydi Konutlarında profesyonel manada çocuk bakardı İçlerinde en erken Eleni vefat etti Koliva nın ne olduğunu bu vesîle ile öğrendik Türk komşularımız da vardı Zakire Büyükfırat en sevdiğimiz arkadaşlarımızdandı Annesiyle birlikte çabucak her gün bize gelirlerdi Zakire çok hoş Rumca öğrenmişti Bize Rumca müzikler söylerdi Her sene 1 Mayıs ta mahallenin bütün bayanları toplanır Fethi Paşa Korusu na pikniğe giderdik Biz ekseriyetle Sirun ailesinin fertleri ile yan yana olurduk Madam Anahid Sirun Pareğam Verjin Bu aile Kuzguncuk ta piyano sesi ile özdeşleşmişti Hepsi çok yeterli piyano çalardı Bağlarbaşı Surp Haç Kilisesi nin korosundalardı Kimi akşamlar yemekten sonra Sirunyan ailesine konuk olur piyano dinlerdik Cumhuriyet Bayramı nda tak kurulurdu fener alayı yapılırdı Komşumuz Hayko bu türlü günlerde bize göz kulak olurdu Onlardan geriye özlenişleri kaldı

60 lı yıllarda Kuzguncuk ta hayat bu türlü geçerdi Bahçeler avlular kapı önleri konut içleri buluşma noktasıydı Şimdiki üzere kafe bar lokanta yoktu Bence bunun nedeni Musevilerin kaşer kurallarıydı Yer sahibi kaşer satmıyorsa kime ne satacak Tek bir meyhane hatırlıyorum İsmet Baba Babamın yakın ahbabıydı Nakkaştepe yokuşunda otururdu Babam İsmet Baba nın Meyhanesi nde vakti unutmuşsa annem devreye girerdi Biz çocukları yollar babamı meskene çağırırdı İsmet ile babam meyhaneyi birlikte kapatırlar yokuşu birlikte çıkarlardı Hayat çok renkli çok büyülüydü Artık diyorum ki keşke Kuzguncuk un ismini da değiştirseler Cahilce bir yürek ile Kuzguncuk güzellemesi yapıyorlar Ezan çan ve hazan yan yana diyorlar Bu yalnızca geçmişte yan yana bir vakit geçirildiğini anlatır Günümüzde bunun karşılığı yok Günümüzde Kuzguncuk diye bir yer yok

Marika Öjeni Pandelli Sol Yako Mardiros Varsen Giderek çok yakından tanıdığım birilerine benzediler Kısmını değiştiren birer kuş oldular uzakta kalan bahçeden birer birer geçtiler Turunç reçelinin ölçüsünü unutmadım sığırcıkların şafağa katılmasını gelincik balığının istikametini hatırlıyorum Sessizce bekleyen uzak yıldızların ısıttığı birkaç sap otun peşinden gidiyorum Gölge yüklü su birikintisinde yüzümü arıyorum