Mısır’da bulunan ‘uzaylı taş’ nadir bir süpernovanın ilk kanıtı olabilir

Tip 1a süpernovaları tipik biçimde bir beyaz cüce yıldızın ya Suadiye escort da çökmüş bir yıldızın büzüşmüş kabuğunun hâlâ yanmaya hazır yakıtı olan daha büyük ve genç bir yıldızla birebir yörüngeyi paylaştığı toz bulutlarının içinde meydana gelir Daha küçük ve ağır olan beyaz cüce yıldız genç yıldızın yakıtının bir kısmını kendine çekmek için akıl almaz seviyedeki kütle çekimsel tesirini kullanır ve genç yıldızı bir gözyaşı formunda uzatarak onu yutmayı sürdürür Ne var ki kozmik yamyamlık aksiyonu en sonunda karşılıklı yıkımla neticelenir öte yandan vampir beyaz cüce çekirdeğinde nükleer tepkilerin yine alevlenmesine yetecek kadar büyür Ani ve büyük bir parlamanın akabinde devasa bir süpernova patlaması her iki yıldızın radyasyonla parıldayan içeriğini dışarıya yanlışsız püskürtür ve tozla karıştırarak birleştirir

Hypatia taşına gelirsek yeni araştırmaların gösterdiği kadarıyla bu gaz ve toz karışımı kozmik art bahçemize ulaşana dek milyarlarca yıl boyunca uzayda sürüklendi ve en sonunda güneş sistemimizin doğumu esnasında Hypatia taşının daha büyük ana gövdesini oluşturacak biçimde katılaştı Büyük ihtimalle dış güneş sisteminde bir yerlerde oluşmasının akabinde bu kaya nihayetinde Dünya ya gerçek yol aldı ve düşerken kesimlere ayrıldı

Güney Afrika da bulunan Johannesburg Üniversitesi nde jeokimyacı ve araştırmanın başyazarı olan Jan Kramers verdiği demeçte Bir bakıma bir süpernova 1a patlamasını faaliyet halindeyken yakaladığımızı söyleyebiliriz zira patlamada ortaya çıkan gaz atomları nihayetinde Hypatia nın ana gövdesini meydana getiren etraftaki toz bulutunun içinde hapsoldu diyor

Araştırmacılar taşın nereden geldiğini bulmak hedefiyle ziyan vermeyen teknikler kullanarak Hypatia taşından alınan küçük bir örnek üzerinde kimyasal tahliller gerçekleştirdiler Bu incelemeler taşın alışılmadık biçimde düşük ölçüde Güneş Sistemi nin iç kısımlarında ender bulunan elementler olan silikon krom ve manganez barındırdığını ve birebir vakitte kozmik mahallemizdeki cisimler kelam konusu olduğunda olağandışı derecede yüksek seviyede demir kükürt fosfor bakır ve vanadyum içerdiğini ortaya koydu

BİLDİKLERİMİZDEN BÜSBÜTÜN FARKLI

Kramers Güneş Sistemi nde bulunan ilkel ya da evrimleşmiş rastgele bir şeyden büsbütün farklı olarak bol ölçüde dengeli element kalıntısı modeline rastladık Asteroit jenerasyonundaki cisimler ve göktaşları da bununla benzeşmiyor diyor Taşın element yoğunluklarını kozmik bölgemizde rastlamayı beklediğimiz yoğunluklarla karşılaştıran daha sonraki testler daha da şaşkınlık verici sonuçlar ortaya koydu taş galaksinin bizim bulunduğumuz kolundan bile değildi ve tek bir kırmızı cüce patlamasından bir tip II süpernovadan gelemeyecek kadar yüksek ölçüde demire ve çok az silikona sahipken demirden ağır olan elementlerin yoğunluğu çok düşüktü

Yıldız dataları ve modellemeleri üzerinde yapılan detaylı bir araştırma grubun elinde taşın kaynağıyla ilgili olarak içerdiği olağandışı element yoğunluklarını açıklamak için bir tip 1a süpernova dışında olası bir açıklama bırakmadı Araştırmacılarca incelenen on beş elementten sekizinin silikon sülfür kalsiyum titanyum vanadyum krom manganez ve nikel oranları bir beyaz cüce patlaması için öngörülen yoğunluklarla çok yakın bir biçimde örtüşüyordu Kramers Şayet bu hipotez doğruysa Hypatia taşı bir süpernova tip 1a patlamasının Dünya üzerinde bulunan birinci gerçek ispatı olacak diyor Belki de birebir derecede değerli olan şey dış uzaydan Dünya ya gelen tek bir olağandışı toz kümesinin Güneş Sistemimizin oluştuğu bulutsuya tam olarak karışmadan eklemlenebildiğini ortaya koyuyor

Buna rağmen kuşkular varlığını koruyor Taşın içerdiği altı elementin alüminyum fosfor klor potasyum bakır ve çinko bir tip 1a süpernovadan beklenenden 10 ilâ 100 kat daha fazla yoğunlukta olduğu anlaşıldı Araştırmacılar bu durumun süpernovanın kökenlerinin orjinal element bileşimini öngörülenden daha fazla içeren bir kırmızı dev olduğuna işaret edebileceğini düşünüyor

Kramers Bir beyaz cüce yıldız ölmekte olan bir kırmızı devden ortaya çıktığı için altı element kelam konusu olduğunda Hypatia bu element oranlarını bir kırmızı dev yıldızdan miras almış olabilir diyor Kramers bu durumun öbür araştırmalarda beyaz cüce yıldızlarda gözlemlendiğini belirtiyor

Bilim insanları bu alışılmadık uzay taşıyla ilgili bulgularını Icarus mecmuasının yeni sayısında yayınladılar

Samanyolu Galaksisi dört ana koldan oluşur Bunların isimleri Perseus Cygnus Scutum Crux Sagittarius tur Kimi gökbilimcilerse Perseus ve Sagittarius tan oluşan sadece iki ana kol olduğunu düşünüyorlar Güneş bu kollardan Sagittarius ana kolunun yan kolu olan Orion orta kolunda yer alır

Yazının yepyenisi Live Science sitesinden alınmıştır Çeviren Tarkan Tufan