İhsan Yılmaz’ın ilgili kısmı şu formda:
“Soruyu soran ben değilim, çocuğuyla birlikte müzeye girmesine müsaade verilmeyen, hatta kapı dışarı edilen bir anne.
Başından geçenleri anlattığı yazısına şu cümleyle başlıyor: “Orhan Pamuk’un ‘Masumiyet Müzesi’ kitabında uzun uzun tasvir ettiği Füsun ve ailesi sanki bebekli bir ziyaretçiyi geri çevirir miydi? 8 Mayıs Pazar, yani Anneler Günü’nde kucağımda bebeğimle Boğazkesen’de Masumiyet Müzesi’nden kapı dışarı edildiğimde kendime bu soruyu sordum…”
Uzun müddettir Almanya’da yaşayan sanat tarihçisi ve küratör Didem Yazıcı başından geçenleri anlattığı Arka Unlimited sitesindeki yazısına bu türlü başlıyor. Almanya’da edebiyat öğretmeni olan ve ‘Masumiyet Müzesi’ni anadili olan Almancadan yeni okumuş, İstanbul’a birinci kere gelen eşinin heyecanıyla 10 aylık bebekleri Teo’yu da alarak Masumiyet Müzesi’ni ziyarete gidiyorlar.
İki kişilik biletlerini alıp içeriye giriyorlar fakat gişedeki misyonlu müze ziyaretlerini birinin aşağıda çocuğun yanında kalması koşuluyla tek tek yapmalarını istiyor. Vakit açısından bunun mümkün olmadığını söylemelerine karşın asla geri adım atmıyor misyonlu. Hatta müzenin girişinde değil dışarıda beklemesini istiyor Didem Yazıcı’dan.
Bir müzede nasıl davranılması gerektiğini en âlâ bilebilecek bireylerden biri meğer Yazıcı. Vazifelinin kaygısını, çocuğun öteki ziyaretçileri rahatsız edip etmeyeceğini en güzel anlayacaklardan:
“Uzun müddettir Avrupa’da yaşıyorum. İstanbul’da sanat tarihi okuduktan sonra Avrupa’da küratörlük üzerine yüksek lisans yaptım. Yaklaşık on beş yıldır Türkiye’de fakat daha çok dışarda bienal, documenta, galeri, devlet ve özel müzelerde stant rehberliğinden küratörlüğe farklı misyonlarda çalıştım. Daha evvel hiçbir müzede ataerkil otoriteden beslenmiş böylesi sert bir halla karşılaşmamıştım. Bu berbat tecrübesi memleketinde yaşamış olmak bilhassa can sıkıcı.”
İSTER KÜRATÖR OL İSTER ORHAN PAMUK’U TEŞHİS
Müzenin kapısında nobran bir halla karşılaşan Didem Yazıcı nasıl kapı dışarı edildiğini ve sonrasında hissettiklerini ise şöyle anlatıyor:
“Yaşadıklarımın doğruluğundan kuşku ederek diyorum ki, ‘Bakın ben de müzeciyim, anlıyorum lakin bu formda kapı dışarı etmiş oluyorsunuz.’ Kapı yüzüme kapanıyor. ‘İster küratör ol istersen Orhan Pamuk’u teşhis, hiçbir şey söz etmez’ diyor, ‘Evet, çocukları almıyoruz’. Gergin bir ağız dalaşına dönüşüyor bu tatsız durum. Kamusal alanda, müzede, işyerinde çocuklu anne görmemeyi o kadar kanıksamış ki yaptığı bu zorbalık ona olağan geliyor.
Dünyanın birçok yerinde müzeler ve sanat kurumları emzirme ve bebek bakımı için yerler tasarlarken, çocuk ve gençlerle müzeyi deneyimlemek için programlar üretirlerken ben neden artık dışarda kalmıştım? Bebekli bir anne olarak kendime kutsanmış bir rol atfedilip özel bir ilgi elbette istemiyorum. Lakin annelerin meskene kapanması ve oyun parklarına gitmesini beklemek yerine, annelerin toplumsal hayatlarına devam eden bireyler olarak algılanmasını ve ona nazaran irtibat kurulmasını bekliyorum.
HAZIRLADIĞI PROGRAMI YAŞADI
Almanya Karlsruhe’de yaşayan Didem Yazıcı’nın çalıştığı ve küratörlük yaptığı kurumlar ortasında Badischer Kunstverein, Karlsruhe (2017-18), 11. Şangay Bienali (2016), Museum für Neue Kunst, Freiburg (2015-16) ve Künstlerhaus Stuttgart (2014) yer alıyor. Geçen yıl hazırladığı ‘Anneler, Savaşçılar ve Şairler’ başlıklı bir dizi tartışma ve stant programının küratörlüğünü üstlenmiş. Ve o programda tartışmaya açtığı sorunu İstanbul’da şahsen yaşadığını belirtiyor: “Amacımız anne olduktan sonra bilhassa bayan sanatkarların sanat kurumları, küratörler ve sanat çalışanlarından gördüğü dışlayıcı hali sorgulamaktı. Masumiyet Müzesi’nde yaşadığım bu tecrübe üzerine sadece sanatçı-ebeveynlerin değil, tıpkı vakitte çocuklu ailelerin de izleyici olarak bu baskı ve ayrımcılığı yaşadığını gördüm.”
Masumiyet Müzesi’nde ‘Çocukla girilmez’ üzere bir tabela hatırlamıyorum. Bu kuralı kimin aldığını bilmiyoruz fakat uygulayıcılarının kim olduğunu anlatmış Didem Yazıcı.
İstanbul’daki öbür müzelerde de bu türlü bir kural yok. Hatta tam aksisi, özendirmeye yönelik programlar uyguluyor çabucak hepsi. Kısaca bu durum Masumiyet Müzesi’nin masumiyetine hiç yakışmadı.
Orhan Pamuk’un tıpkı isimli romanından yola çıkarak oluşturduğu Masumiyet Müzesi 28 Nisan 2012 tarihinde açıldı. Bir romanın kurmaca evreninden yola çıkılarak oluşturulan birinci müze olan Masumiyet Müzesi, 2014’te Avrupa Yılın Müzesi Ödülü’nü aldı.Pamuk, müzenin birinci eşyalarını romanı yazmaya başlamadan evvel toplamaya başladığını, romanı bu eşyalara bakarak yazdığını belirtmişti. Ayrıyeten kitabın içinde yer alan seksen üç kısım, seksen üç kutuyla temsil ediliyor.”