Türkiye’nin çok kültürlülükle yeni imtihanı

Fakat 2010 lar itibariyle Türkiye nin bu yüzyıllık kimlik siyasetini asimilasyon gayretlerini anlamsız kılacak yahut en başa döndürecek önemli sosyolojik gelişmeler değişimler yaşanmaya başladı En büyük gelişme elbette 4 milyona yakın Suriyeli mültecinin ülkeye gelmesi oldu Türkiye toplumu kısa bir vakit diliminde yeni bir etnik toplulukla bir ortada yaşamak durumunda kaldı Yeniden bu kısa müddet içinde Araplar ülkenin en büyük üçüncü etnik kümesi haline geldi Suriyeli göçünün birinci yılları itibariyle gündeme gelmese de yıllar içinde dükkân tabelalarındaki Arapça kullanımından Arapça ders verilen resmi ve özel okullara kamusal hizmetlerde Arapça tercüman sağlanmasından bu lisanda bilgilendirici içerikler hazırlanmasına kadar klâsik sosyolojik ve bürokratik yapıyı evvel afallatan sonra dönüştüren çok sayıda önemli gelişme yaşandı

Bunlara ek olarak Türkiye geri gönderilmeleri ülkelerindeki iç savaş devam eden belirsizlik ve politik durum nedeniyle öngörülebilir bir gelecekte mümkün görünmeyen Suriyeliler için biraz da mecburen toplumsal ahenk programlarına başlamak durumunda kaldı Suriyeli çocukların okula kazandırılmasını da amaçlayan Süreksiz Eğitim Merkezleri nde Arapça eğitime müsaade verilmesi bu mecburî adımlardan biriydi Birkaç yıldır Ulusal Eğitim Bakanlığı tarafından ülkede yasal kalış hakkına sahip yabancılara yönelik başlatılan ve bu şahısların ülkemizdeki toplumsal ekonomik ve kültürel hayata ahenginin kolaylaştırılmasını amaçlayan toplumsal ahenk ve hayat eğitimleri de bu sürecin bir öteki adımı olarak ortaya çıktı Program en azından şu basamaktaki çerçevesinin darlığı nedeniyle gerçek manada bir toplumsal ahengi gerçekleştirme potansiyelinden uzak olsa da bir kamusal niyeti açık etmesi bakımından kıymetli bir kırılmanın göstergesi durumunda

Suriyelilerin toplumsal ahenginin nasıl bir uyum olacağı bunun asimilasyonist bir uyum mu yoksa o kültürü kabullenen ve muhafazaya alan bir entegrasyon mu olacağı konusunda pek kimsenin bir fikri ve siyaseti şimdi yok Mülteci zıddı diskurun oy toplar derecede güçlendiği bir devirde kimsenin bu türlü bir tartışma yürütecek mecali en azından seçimlere kadar olmasa da sıkıntının yakın devrin en kıymetli tartışma alanlarından biri olacağı açık

ÇOK KÜLTÜRLÜLÜKLE YÜZLEŞME

Ancak bilindiği üzere ülkedeki yabancılara dair tartışmanın ve süratli gelişen sosyolojik değişimin özneleri yalnızca Suriyeliler değil İçişleri Bakanlığı nın datalarına nazaran ülkede 3 milyon 760 bini Suriyeli olmak üzere toplam 4 milyon 89 bin kayıtlı mülteci bulunuyor Suriyelilerin dışında kalan kısmı Afganlar İranlılar Pakistanlılar Türkmenistanlılar ve başka ülkelerin vatandaşları oluşturuyor Natürel temel olarak kayıtlı olmayan yüzbinlerce göçmen mülteci de var Göç Yönetimi Başkanlığı nın bilgilerine nazaran yalnızca son 5 yılda yakalanan sistemsiz göçmen sayısı 1 milyon 215 bin Sadece yakalanan kişi sayısı dikkate alındığında yakalanamayan kayıtsız göçmen mülteci sayısının da en uygun ihtimalle bu civarda olduğu söylenebilir

Ülkede ikamet müsaadesiyle kalan yabancılar tarafından bakıldığında da 2010 dan sonra sayılarda her yıl katlanarak artan bir yükseliş kelam konusu 2010 yılında bu statüyle kalan yabancı sayısı 182 bin iken bu yıl bu sayı şimdi yılın bitmesine 3 ay kala 1 milyon 364 bine ulaşmış durumda Bu müsaade çeşidiyle kalan yabancıların ülkelerine bakıldığında da yeniden mültecilerin menşe ülkeleri olan Irak 143 bin kişi Suriye 106 bin İran 98 bin Afganistan 53 bin üzere ülkelerin ön plana çıktığı görülüyor Türkmenistan 115 bin Rusya 108 bin Azerbaycan 67 bin Özbekistan 53 bin da bu müsaade tipine en fazla müracaatın olduğu öteki ülkeler

Öte yandan daha evvel Asya ve Afrika dan gelen göçe alışık olan Türkiye bu yıl Ukrayna ve Rusya dan gelen kitlesel göçlerle de tanıştı Ağustos ayı datalarına nazaran Türkiye deki kayıtlı Ukraynalı sayısı 145 bine ulaşmış durumda Ukrayna savaşının şimdi birinci ayında Türkiye ye gelen Rus sayısı da 14 bini geçmişti Son seferberlik kararından sonra binlerce Rusyalının daha Türkiye ye sığınması bekleniyor

Mülteci yahut göçmenlerin kıymetli bir kısmı hudut dışı edilmeye çalışılsa da bir o kadarı yahut tahminen daha fazlası siyasi yahut ekonomik sebeplerle ve birbirinden çok farklı coğrafyalardan gelmeye devam ediyor Türkiye 2000 li yılların birinci devrine kadar Asya ve Afrika dan gelen göçmen mültecilerin Avrupa ya geçiş için kullandığı bir transit ülke pozisyonundayken Avrupa nın da hudutlarını muhafazaya alması ve bir müddettir izlediği geri itme push back siyaseti nedeniyle bir varış noktası vasfı kazanmış durumda Türkiye bu haliyle tahminen de tarihinin en çok kültürlü devrini yaşıyor Üstteki bilgilerden de görüleceği üzere bu çok kültürlülüğün azalmayacağını bilakis yakın gelecekte daha da çeşitleneceğini gösteren birçok gösterge mevcut Devam eden göç mülteci hareketliliği bu nedenle Türkiye yi çok kültürlülük açısından ister istemez ve hiç olmadığı ölçüde dinamik bir ülke haline getiriyor ve ülkedeki vatandaşından devlet kurumlarına yeniden ister istemez bir grup değişim ve dönüşümlerle yüz yüze bırakıyor

GECİKMİŞ BİR SÜRECİN SANCILARI

Dolayısıyla Türkiye istediği kadar uğraşsa da giderek artan sayıda farklı kimliği eskisi üzere kolay kolay asimile edemeyeceğinden yahut buna girişse dahi bütün bu eforları bir müddet sonra aslında anlamsızlaşacağından bu kimliklerle bir yüzleşme ve ahenk sürecini yaşamak zorunda kalacak Elbette Türk kimliği dışındaki tüm kimliklerle sırf dışlama ve zayıflatma refleksi geliştirebilmiş bir ülke açısından bu süreç kolay olmayacak Hatta hala en büyük kaygısı Kürtçe yi ve Kürt kimliğini bastırmak olan devlet aklı bunun uğruna bu yeni kimliklerle de çabayı düşünebilir Fakat bunun boşa bir gayret olacağı Suriyeliler hasebiyle uzun müddettir anlaşılmış durumda Ne yeni gelen halkların Almanya daki Türkler gibi kendi lisan ve kültürlerini bırakma niyetleri var ne de Türkiye nin tüm bu kimlikleri tek bir potada eritme kabiliyeti

Türkiye bu istikametiyle Avrupa ve Amerika kıtalarındaki birçok ülkeye kıyasla gecikmiş ve o denli görünüyor ki önüne geçilemez bir çok kültürlülük sürecinin içinden geçiyor bu ülkelerin on yıllar evvel yaşadığı süreç ve sancılarla da yeni yeni yüzleşiyor Bu yeni devrin Türkiye nin büyük yıkımlar yaratmış ve yaratmaya devam eden tekçi zihniyetinden kurtularak öbür kimliklerle tanışma ve barışması manasında bir fırsat ve imkâna dönüşmesi önünde ise yeniden kendi ürettiği kaygıları ve mefkureleri dışında bir mahzur bulunmuyor Birinci yüzyılını farklı kimlikleri zayıflatma yahut ortadan kaldırma gayretleriyle geçiren Türkiye nin ikinci yüzyılının kültürel kıyımlarla ilerlememesi için önünde bu türlü bir önemli imkân hâlâ var

Ülkelerindeki savaşlar siyasi baskılar yahut ekonomik mahrumluklar nedeniyle gelmiş milyonlarca yabancının kültürel farklılıklarının tanınması hak ve hizmetlere kendi lisanlarında erişimlerinin sağlanması Türkiye nin demokratikleşmesinin önündeki en büyük mahzurlardan birini de direkt kaldıracaktır On yıllardır tek lisan tek millet projesini gerçekleştirmek için her türlü anti demokratik yolu kullanan devletin demokratik dönüşümü nihayet bu çok kültürlülüğün zarurî da olsa ortaya çıkaracağı kazanımlardan biri olabilir