Türkiye nin bugünü Osmanlı nın son yılları üzere 1910 larda temellendirilen sistemin yapısal sıkıntıları aşılamadı porno izle demokrasiye varılamadı O gün İttihat ve Terakki nin bugün de AKP nin tek parti ancak krizi derinleştiren istikrarlı iktidarı İttihat ve Terakki 1908 1918 in ve AKP de 2010 2022 türk porno in hâkim partisiydi O yıllarda Meclis çalıştırılmazdı bugün de pek farklı değildir Bilhassa 2015 sonrasında AKP nin torba kanunu bile Saray sisteminde boşa düştü Meclis o kadar baypas edildi ki türk ifşa porno İttihatçıların muvakkat kanun devleti yerini Prof Kemal Gözler in tahliliyle genelge devleti aldı Hiç kuşkusuz ikisi de hem Türkçü hem de Sünni İslamcıydı ve rejimi de totaliterdi Asırlık uygulamayla sabittir porno videosu izle ki Türk milliyetçiliğinin iktisat politiğinde Türkçü ve Sünni İslamcı ortasındaki uzaklık soğan zarı kadardır Karşılaştırmayı belirli hususlarda hudutlu tutacağım bilhassa borçlanma ve kimi siyasetlerdeki paralelliğe değineceğim
İttihatçı hükümet Osmanlı Almanya porno ittifak antlaşmasını 2 Ağustos 1914 te imzaladı Üç gün sonra seferberlik ve 11 Kasım da harp ilan edildi İttihatçı iktidar Almanya yla o kadar iç içeydi ki askerini Alman ordusuna ve maliyesini de Alman markına teslim etti Alman Tuğgeneral Bronzart von Shellendorff Osmanlı nın Genelkurmay Lideriydi Osmanlı nın savaşa girdiğinde Osmanlı Genelkurmay İstihbarat Şubesi subaylarından Kâzım Karabekir karargâhta müdürlerin Alman ve yardımcılarının Türk olduğunu yazdı Kayıtsız koşulsuz Erkân ı Harbiye Umumiyemize kadar her şeyimizi Almanlara nasıl oluyor da teslim ediyoruz Bütün seferberlik ve toplanma planlarımızı Almanlar yaptı Bizler yalnızca onlara gereç hazırladık Şu hâlde harp çıkarsa durumumuz ne olacak 1
Karabekir kuşkusunda haklıydı o denli de oldu Hakikaten Osmanlı fiilen Almanya nın yönlendirmesiyle savaşa girdi Çanakkale den girişi oldukça düşünceli olan ve bir dizi görüşme sonrasında Osmanlı bayrağı çekilen Alman gemileri Goben Yavuz ve Breslav Midilli Amiral Suşon komutasında Karadeniz e çıktı 29 Ekim 1914 te Sivastopol Odesa Novarosiski ve Kofe bombalandı ve böylelikle Rusya ile savaşa başlandı Harbiye Nazırı Millî Savunma Bakanı Enver kumandanları bilgilendirirken Rusya ya saldırın buyruğuna değinmeden Karadeniz e çıkan filomuza Ruslar taarruz ettiler diye yazdı 2 Hatta İttihatçı hükümet Bulgaristan a Almanya Osmanlı safında savaşması için Meriç in batısında Dimetoka yı hibe etti Lozan da bağışlanan toprak istenirse de sonuç değişmez 3 Toprak bağışını Halil Menteşe ve Celâl Bayar da yazdı anılarında
İttihatçı hükümet girdiği dünya savaşını ırki paklığın ve ekonomiyi Türkleştirmesinin fırsatına dönüştürdü Periyodun iktisat politiğini tahlil eden Zafer Toprak gerçek tespit etmişti Savaş şartlarında piyasanın ulusallaştırılması amaçlandı ve Müslüman gayrimüslime karşı kayırıldı 4
Bugün 1914 1918 deki üzere bir dünya savaşında olmayan ve içeride güvenlikçi politikayı önceleyen Türkiye devşirilen paramiliter ögelerle Libya dan Suriye ye ve Azerbaycan a silahlı gücüyle alandadır Bunun toplumsal ve ekonomik maliyetinin şahidiyiz
PARAYI VEREN DÜDÜĞÜ ÇALMAZ MI
Said Halim Paşa dan sonra 4 Şubat 1917 de Talât Paşa nın oluşturduğu kabinede yine Maliye Nazırı olan Cavit Osmanlı nın harbe girmesiyle 1914 Ekim de ayrıldığı nazırlık misyonuna iki buçuk yıl sonra geri döndü Misyonu vekâleten üstlenen Dahiliye Nazırı Talât 1914 1917 devri bütçesiyle ilgili bilgi vermemişti Nazır Cavit in 1917 ve 1918 yılı bütçesi hakkında 21 Şubat 1918 de Mebusan da ve 2 Mart ta Âyan da yaptığı konuşma harbin maliyeti bütçe ve Almanya dan alınan borç hakkında bilgilendiriciydi Meclis kürsüsünde harbin Almanya nın parasıyla yapıldığını söylemekten çekinmeyen Nazır Cavit harp yılları bütçesinin kesin hesabının yapılmadığını da belirtti Buna nazaran savaşın başında 155 milyon lira olan borç toplamı 388 milyona yükseldi ve yalnızca 30 milyonu Tekâlif i Harbiye yani savaş periyodu alınan iç borç niteliğinde olup geriye kalan dış borç toplamıysa 358 milyon liraydı Toplam dış borç yaklaşık 203 milyon lira artmıştı Almanya 201 milyon 255 bin lira ve Avusturya 2 milyon 167 lira borç vermişti 5 Sayılar ortadadır nazırın da söylediği üzere savaşın finansmanı Almanya dan alınan parayla sağlamıştır
İttihatçı hükümetin dünya savaşının finansmanı için Almanya dan aldığı borç Lozan görüşmesi kapsamında ödenmesi planlanan borca dâhil edilmemiştir Gündem konusu savaş öncesi borçtur ve bundan Türkiye hissesine düşen de büsbütün ödenmiştir Savaşın Anadolu ve Ortadoğu nun Türk Kürt Ermeni Rum Pontos Süryani Arap Yahudi ve başka halklarına ödettiği toplumsal faturanın rakamsal olarak tabir edilemeyecek kadar büyük olduğunu öngörmek için vicdanlı olmak kafidir
Bugüne gelirsek Türk tipi başkanlık Saray rejimiyle Türkiye nin iç ve dış borç toplamı süratle arttı 2016 da 760 milyar lira olan borç toplamı 2018 de 1 1 trilyona 2020 de 1 8 trilyona ve 2022 Mayıs ında 3 4 trilyon liraya yaklaştı 2018 Aralık 2022 Mayıs periyodunda borç toplamı 3 1 misli büyüdü
İki periyodu karşılaştırdığımızda iç ve dış borç toplamı 1914 Kasım 1918 Mart ta 2 5 ve 2018 Aralık 2022 Mayıs ta 3 1 misli arttı Parayı veren düdüğü çaldığına nazaran Alman markına muhtaç İttihatçı hükümet savaşa girmekle kalmadı Bulgaristan a toprak bağışladı ve Genelkurmay Başkanlığını da Alman generale verdi
Aradan 100 yıl geçti hem de borçlanma faizinin epey yükseldiği ve krizin derinleştiği günümüzde parayı veren düdüğü çalmıyor diyebilir miyiz ABD Rusya BAE Arabistan vesaireyle ikili ilginin son beş yılını tahlil etmek kâfi değil mi Gazeteci Cemal Kaşıkçı cinayeti ve rahip Andrew Brunson davasında neler olduğunu da hatırlayalım
1914’TE VE 2015’TE ‘EŞİT VATANDAŞLIK’ UMUDU
Osmanlı da ulusal sıkıntı Fransız ihtilalinin Avrupa yı ve dünyayı sarstığı şartlarda daha da görünür oldu Saray 1878 de anayasayı ilga ve meclisi kapatmakla artırdığı merkeziyetçiliğiyle idari mali krizi ve milletler sıkıntısını daha da derinleştirdi Tanzimat la milletler sistemine getirilecek eşitlik telaffuzda kaldı Sarayın kulundan bireye ve din temelli cemaatlerden eşit milletler sistemine geçilemedi 1878 darbesiyle pozisyonunu sağlamlaştıran saray 1890 larda Ermeni sorunu özelinde Hamidiye Alayları imhasıyla öteki Hıristiyan milletlerine ne yapacağının siyasetini netleştirdi
1908 de 1878 in Abdülhamid zulmüne dur dendi ancak eşit vatandaşlık uğraşı derinleşemedi Elbette Balkan Savaşı sarsıcıydı fakat İttihatçıların hali temel olarak 1908 i derinleştirme rotasında olmadı 1908 in ertesinde temel tıkanıklık Ermeni sorunu özelinde iktidarın güçlü partisi İttihat ve Terakki yle Taşnak Partisi nin Taşnaktsutyun Ermeni Devrimci Federasyonu yaptığı müzakerede yaşandı Taşnak ın Osmanlı Ermenistanı imparatorluğun ayrılmaz modülüdür adem i merkeziyetçilik temelinde yönetilmelidir önermesine 6 karşın gelişme sağlanamadı Lakin memleketler arası diplomasinin devreye girmesiyle İttihatçı hükümet 8 Şubat 1914 te Ermeni problemiyle ilgili ıslahat paketini imzaladı Birinci paketi 1895 te imzalayan da Abdülhamid di Bunu İttihatçı önderlerden Halil Menteşe Ermenistan ıslahat paketi ydi 7 diye yazdı Eşit vatandaşlık kapısını açacak paketin gereği yapılmadı ve Birinci Dünya Savaşı nda Ermeni soykırıma varan siyaset uygulandı
100 yıl sonra 2010 larda AKP iktidarında Kürt sorunu özelinde Oslo da ve İmralı da yapılan müzakere 28 Şubat 2015 te Dolmabahçe de açıklanan 10 unsurluk mutabakatla bir evreye geldiyse de masa devrildi Dolmabahçe deki toplantıdan bir gün evvel Siyasi irade ilgili devlet kurumlarıyla birlikte tahlil sürecini devam ettiriyor ettirecektir diyen Cumhurbaşkanı Erdoğan tahlille ilgili tartışmanın ağırlaştığı günlerde 20 Mart 2015 te Haberim yok gerçek bulmuyorum dedi Dolmabahçe heyetinden Sırrı Süreyya Önder se Cumhurbaşkanı Erdoğan ın her bahiste bilgilendirildiğini söyledi ve Bülent Arınç ın Sayın Cumhurbaşkanı bu gelişmelerden haberdardır açıklamasına dikkat çekti Güvenlikçi siyasete dönüldü ve bugüne geldik neler olduğunun şahidiyiz Cumhurbaşkanı Erdoğan Diyarbakır ve Van da Ç özüm sürecini sonlandıran biz olmadık derken Oslo görüşmelerini başlatan eski MİT Müsteşarı Emre Taner se masaya oturulduğunu lakin yol haritasının olmadığını söyledi 9 Kasım 2016 da TBMM nin Fethullah teşkilatını araştırdığı kurulda konuşan Emre Taner Biz Oslo sürecine yabancılar Kürt problemini oyuncak yapmasın diye girdik dedi s 125 Yol haritası yoktu tespiti neyin gerekçesiydi Erdoğan 27 Şubat ta çözüm ve 20 Mart ta hayır dedi neden
‘MUVAKKAT KANUN DEVLETİ’ VE ‘GENELGE DEVLETİ’
İttihat ve Terakki iktidara Meclis kapalıyken Ocak 1913 darbesiyle tam hâkim oldu Meclis fakat 22 ay sonra Mayıs 1914 te açıldı İttihat ve Terakki 1913 kongresinde kabul ettiği programının 1 inci hususunda adem i merkeziyet yani yerinden idare prensibini reddetti 8 Bu çok milletli Osmanlı yı Türk Sünni İslam a nazaran tek leştirme ve merkezileştirmeydi İttihatçılar vakitle Türkçü ve devletçi 9 olduğunu da programına yazdı Bunlar o güne kadar maskelenen zihniyetin açıklanmasıydı
Meclis vardı ancak çalıştırılmadı İttihatçıların yasamaya bakışı Enver Paşa ya atfedilen yok kanun yap kanun deyişiyle hatırlanmaktadır İttihatçı hükümet yasama yetkisini muvakkat kanunlarla kullandı 1876 Anayasasına nazaran bunların Meclis te görüşülmesi vaktinde yapılmadığı üzere birden fazla hiç gündeme gelmedi 4 Kasım 1915 te 249 kesim muvakkat kanun Mebusan a getirildi ve sonraki gün 177 tanesi kabul edildi Kanunların özetleri okundu ve itiraz olmaması halinde kabul edildiği varsayıldı Tarık Zafer Tunaya İttihatçı iktidarın yasama faaliyetini netleştirdi 1908 1918 de 1000 tanesi İttihat ve Terakki devrine ilişkin olmak üzere toplam 1682 muvakkat kanun ve 1500 olağan kanun yürürlüğe kondu 10 Milyonlarca insanı sürmenin ve malına mülküne el koymanın 27 Mayıs 1915 tarihli Tehcir Kanunu ve 26 Eylül 1915 tarihli Tasfiye Kanunu da birer muvakkat kanundu Bu manada İttihatçı iktidar yılları muvakkat kanun devleti devriydi Kavramsallaştırmada Kemal Gözler in tarifini dikkate aldım
Prof Dr Kemal Gözler 15 Mayıs 2021 tarihli makalesinde AKP iktidarının geldiği noktanın kanun devleti bile olmadığını tabir etti Son bir yıldır ise Türkiye de kimi hususlarda fiilî bir yasaklama rejimine geçilmiştir Kimi insan fiilleri genelgelerle yasaklanıyor Üstelik bu genelgeler de Resmî Gazete de yayınlanmıyor Yasakların gerisinde bir kanun yoktur Bu yasakların gerisinde bir Cumhurbaşkanlığı kararnamesi yahut bir Cumhurbaşkanı kararı da yoktur Hatta bu yasakların ardında bir yönetmelik de yoktur Bir vakitler Türk hukukunu eleştirmek için Türkiye Cumhuriyeti bir hukuk devleti değil bir kanun devleti dir deniyordu 15 Temmuz 2016 darbe teşebbüsünden sonra ilân edilen harikulâde hâl rejiminde kanunların yerini kanun kararında kararnameler alınca Türkiye Cumhuriyeti artık KHK devleti oldu denilerek tenkitler yapıldı O günleri de arar olduk Artık Türkiye Cumhuriyeti bir kanun devleti yahut kararname devleti dir bile diyemiyoruz Maalesef geriye diyecek tek şey kalıyor Beğenilen geldin genelge devleti Saray ın yaptım oldu icrası bu türlü özetlendi Kemal Gözler bir öteki çalışmasında da Cumhurbaşkanlığı hükûmet sisteminde çıkarılan 55 kararnamenin 31 inin değişiklik yapılması hakkında olduğunu ortaya koymuştu
Birinci sonuç Sistem kaynak gereksinimini borçla karşılamaktan kurtulamadı
İkinci sonuç Hukuken kanun genelgeyi bağlayacağına nazaran genelge devleti 100 yıl evvelki muvakkat kanun devletinin gerisindeydi
Üçüncü sonuç 1914 ten bugüne seçimli sistem demokrasiyi içermedi can ve mal güvenliği ve eşit vatandaşlık talebinde bir arpa uzunluğu yol alınamadı
NOTLAR
1 Kâzım Karabekir Birinci Cihan Harbine Neden Girdik cilt 1 hazırlayan Prof Dr Faruk Özerengin Emre Yayınları 5 basım İstanbul 2000 s 69
2 Genelkurmay Başkanlığı Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi Kafkas Cephesi 3 üncü Ordu Harekâtı cilt 1 Genelkurmay Basımevi Ankara 1993 s 100 Türk Parlamento Tarihi I ve II Meşrutiyet cilt 1 TBMM Vakfı Yayınları No 14 Ankara 1997 s 660
3 Yusuf Hikmet Bayur Türk İnkılâbı Tarihi cilt III kısım 2 3 baskı Türk Tarih Kurumu Yayınları Ankara 1991 s 476 480 Lozan Barış Konferansı tutanaklar belgeler Çeviren Seha L Meray cilt 1 2 baskı Yapı Kredi Yayınları İstanbul 2001 s 29 33 43 46
4 Zafer Toprak Türkiye de Millî İktisat 1908 1918 Yurt Yayınları Ankara 1982 s 21
5 Maliye Nazır Cavit in beyanatı Meclisi Mebusan Zabıt Ceridesi MMZC devre 3 sene 4 cilt 2 s 416 438 ve Meclisi Âyan Zabıt Ceridesi MAZC devre 3 sene 4 cilt 1 s 112 113 ve 527 544
6 Dikran Mesrob Kaligian Taşnaklar ve İttihatçılar çeviren Deniz Keyifli Taşyürek Aras Yayıncılık İstanbul 2017 s 117 222
7 Halil Menteşe nin Anıları Hürriyet Vakfı Yayınları İstanbul 1986 s 167 179
8 Tarık Zafer Tunaya Türkiye de Siyasal Partiler İkinci Meşrutiyet Periyodu cilt 1 İrtibat Yayınları İstanbul 1998 s 62 140 145 Tarık Zafer Tunaya Türkiye de Siyasal Partiler İttihat ve Terakki cilt 3 İrtibat Yayınları İstanbul 2000 s 293
9 Tarık Zafer Tunaya cilt 1 ve 3 s 62 63 153 ve 295
10 Tarık Zafer Tunaya Türkiye de Siyasal Gelişmeler 1876 1938 Birinci Kitap İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları Mayıs 2003 2 baskı s 170 Tarık Zafer Tunaya cilt 3 s 267 466 468