Netflix’in romantik yerli imali Aşkın Kıyameti erişime açıldı. Hilal Saral’ın yönettiği sinemanın senaryosu ise Yılmaz Erdoğan’a ilişkin. “Masalsı” bir aşkın husus edindiği sinema Fırat, Lidya ve Yusuf’un etrafında dönüyor.
İFLASTAN MUTLULUĞA: AŞKIN YERİ VE VAKTİ YOK MUDUR?
Ölüm ilanı yayınlayan bir şirketin sahibi Fırat (Boran Kuzum) çalışanlarına “bu kentte günde kaç kişi ölüyor, neden ilan alamıyorsunuz” azarı kaydıktan sonra iflası açıklar. Geriye az önce öfkesine gaye olan arkadaşı Gökçe ve bir yığın borçtan gayrı şey kalmamış, icra kapıya dayanmıştır. Bu sırada Gökçe’nin aklına parlak bir fikir gelir: Bitcoin yatırımı yapan sevgilisi Serhat’tan (Gürhan Altundaşar) borç istemek. Gökçe’ye nazaran borç istemek için ülkü yer ise rahatlayacakları bir ortamdır! Üç arkadaş bir yoga kampına katılır, gaye Fırat’ın Serhat’a açılmasını sağlamaktır. Lakin işler umulduğu üzere gitmez ve Fırat borç para ararken hayatının aşkını bulur! Kampta müzik söyleyen Lidya (Pınar Deniz) ve arkadaşı Yusuf (Yiğit Kirazcı) ile tanışan Fırat sahneden sahneye savrulacağı, ömrünün en özgür, en hoş günlerini geçireceği bir memnunluk turnesine adım atar.
BKM YA DA KİRLENMEK HOŞ DEĞİLDİR!
Aşkın Kıyameti “bir BKM romantiği” sloganıyla tanıtılabilir! O denli ki artık bir standarttan, bir kanondan bahsetmek mümkün… Güldürüyü domine eden, üretimden gösterime çabucak her alanda son kelamı kendine saklayan BKM romantik sinemalarda de aşikâr bir seviyeye vardı. Masalsı, büyük ölçüde çocuksu; güldürürken hüzünlendiren, hüzünlendirirken şenlendiren bir seviye… Yılmaz Erdoğan için ise kâh icracı kâh üretimci kimliğiyle ortaya çıkıp bir cins “Ertem Eğilmez çelişkisi” yaşıyor diyebiliriz. Bu çelişkiyi sinemalardan çekilerek çözdü sayılır. Eskisi kadar yazmıyor, yönetmiyor. Sinemaya gelirsek Aşkın Kıyameti değişik ve tahrik edici bir yerden göz kırpıyor seyirciye. O denli başlıyor. Vefat ilanlarına bel bağlamış, eski yol iş gören, tabelası dahi “80’lerin sonunda 90’ların başında reklamcı olmak” fikrini çağrıştıran bir ajans, yeri sağlamca kurmakta… Üstüne batık işverenin, yani bir manada kendi küçük gökyüzünün yıldızlığından kendi işinin zavallısı’na dönüşmüş bir adamın huzur (ve elbette borç para) bulmaya bir yoga kampına sürüklenmesi kentli parodisine fırsat sunuyor. Fakat BKM romantik standartlarına sadık kalarak bu alanlara bulaşıp kirlenmektense köhne çatışmalardan medet umuyor.
Ramin Matin, -Fight Club sinemasında de “şiddetle anılan”- İkea kataloğuyla kafayı bozmuş kentlinin beğenilen bir eleştirisini Son Çıkış’ta vermişti. Bu eleştirel kaldırım çiğnenebilir, eskitebilir aslında lakin Aşkın Kıyameti’nin ne bu türlü bir kaygısı ne bu türlü bir bakışı var elbet. 90’larda oyunlar kaleme alan Yılmaz Erdoğan müşahedeleri güçlü son yapıtını Sevinçli Hayat ile verip kenara çekilmiş. Eğilmez nasıl üretimci damarı tuttuğunda sanatından ödün veriyorsa Erdoğan da “tamamen duygusal” davranıyor ve üretimci şirketin çizgisine uygun çalışmalara yöneliyor. Haliyle tanıdık lakin hoş bir fikirle açılan sinema süratle usandıran bir romantizme ve batık bir melodrama gerçek yol alıyor.
KURULAMAYAN KARAKTERLER, AKMAYAN ANLATI
Saral’ın sinemasına dair bir çırpıda kaç sorun sayabiliriz lakin BKM çizgisini biraz daha kurcalamaktan yanayım. BKM günümüz sinemasında güçlü birkaç üretim şirketinden… Bir sahne performans fabrikası üzere çalışıyor. Eski usul stand up’çısından dansçısına, komedyeninden oyuncusuna, müellifinden direktörüne çabucak her kısımda güzellerin ve irilerin yetiştiği, iş yaptığı bir fabrika. Hasebiyle romantik sinemalarına bir çizgi çekerken de güldürü cinsinde markalaşmasının rahatlığıyla hareket etmeleri doğal. Örneğin Burak Aksak’ın Bana Masal Anlatma’sı mahalle romantizminden beslenen bir aşk hikâyesiyken yeni güldürü anlayışı ve Yılmaz Erdoğan bitirimliğinden birebir anda esintiler taşıyordu. Bu rahatlık Aşkın Kıyameti’nde artık kararsızlığa varmış. Pembe ile siyahın karıştığı açılışın çabucak akabinde sıcak renklere akan sinema birdenbire kararıyor ve yaz yağmuru üzere atıştırmaya başlıyor. Bu durum sinemanın temposunu olumsuz etkilemiş. Seyirciyi dışarıya itmeyen öte yandan ritmini de yakalayamayan bir sinema Aşkın Kıyameti. Fırat’ın birinci çiftten ayrılıp bir başkasına geçişi epey süratli ve anlaşılmaz. Tesadüfler arka arda geliyor. “Bu bir romantik sinema, tesadüf olmasa aşk yaşanır mı” demeyin zira sinema bu türlü bir açıklama da getirmemiş, pek “ciddi koşullarda” karşılaşıyor çiftimiz.
Filme hasar veren birtakım geçişleri burada analım. Bu geçişlerin bir kısmı klişelerden dolayı, bir kısmı ise büsbütün Saral’ın anlatısına has… Birinci geçiş şu: Fırat Gökçe’yi o denli azarlayıp aşağılıyor ki bu saatten sonra birbirlerinin yüzüne bakmazlar diye düşünüyoruz. İkisinin yakın arkadaş çıkması, patron-işçi ilgisi dışında pek samimi bir irtibat kurmaları seyirciyi şaşırtıyor. Gökçe’nin o kadar azar üzerine iki çift laf etmesi gerekmez mi? Eğilmez’deki üzere tiradına “Bak beyim” diye başlamasa da “oğlum beni niçin azarlıyorsun onca insanın önünde” diyebilirdi. Demedi. Üstelik arkadaşına kol kanat gerdi. Bu zayıf karakterler Yılmaz Erdoğan senaryolarında sıklıkla karşımıza çıkıyor. Örneğin Sevinçli Hayat baştan sona böylesi bir karakterle (Rıza Şenyurt) akıyordu.
İkinci geçiş ne yapacağını bilmeyen boşlukta Fırat karakterinin abartılı bir şaşkınlıkla önüne çıkan her şeyi kabullenmesi. Bir anda ilaç mümessili oluyor, kalkıp bölge buluşmasına gidiyor. Fırat’ı bir toplantı sahnesinde kravatını gevşetirken görüyoruz. Oralara kadar gitmesi olağan de bir kravat mı darlamış beyimizi? Balık baştan kokar! Fırat’ın bir ajans patronuyken asi ruhlu verilmesi son derece saçmayken ilaç mümessiliğini “çaresizlikten sarıldığı yılan” biçiminde göstermek bu uyumsuzluğa tüy dikiyor. Karakter kurulamamış. İlan satan biri neden ilaç satmaktan tiksinsin? Bizim bilmediğimiz unsurlar mi çiğneniyor? Kreatif sancılar mı çekiliyor yoksa? Konuşmaya “şehirde kaç kişi ölüyor farkında mısınız” diye başlayan, vefatı fırsata çeviren Fırat sıhhat hakkında mı “yalan” söyleyemeyecek? Üçüncü ve en kıymetli geçiş ise sinemanın yarısından fazlasına denk gelen Yusuf-Lidya-Fırat bağlantısı. Fırat’ın âdeta tekrar doğarak kimliğini kazandığı bu arkadaşlığın Gökçe-Serhat’a kıyasla tayin edici olduğu açık ama hâlihazırda “karmaşık” bir bağlantının orta yerine dalan Fırat hiç yadırganmadan karşılanıyor. Bu bağ düzgün serilmemiş. İki erkek ortasındaki ahenk şaşırtan… Dahası Lidya ile Fırat ortasındaki elektrik panosu da arızalı! Her an kıvılcım saçacak üzere duruyor… Farklı dünyaların insanları sonuçta! Lakin tek bir tartışma dahi yaşamadan -elbette sinemada sunulan bir tahlille, kolaylıkla- sevgili oluyorlar.
BKM ROMANSI, NETFLİX KUMPASI VE OYUNCULUKLAR
Aşkın Kıyameti, son devirde birçok defa işlenmesine rağmen hâlâ çalışır durumdaki kariyerist kentlinin sefaletine değinse dahi bunu temel anlatısının yanına yerleştirememiş. Çatışmaya sokamazken güldürüye de katamamış. Vefat ilanı esprisi harcanmış, daima iş konuşan Serhat karikatürüne art koltuktan bağlanıp konuşmayı başaran Fırat ile bir soluk kazandırılmak istense de bu efor boşa harcanmış. Fırat art koltuktan “bağlanıyor” falan lakin Serhat o derece karikatür ki işe yaramıyor. Serhat, onu canlandıran Gürhan Altundaşar üzere BKM Mutfak izi taşımakta… BKM skeçlerinin, tiplerinin beyazperdeyle örtüşmediğini tekraren gözlemledik fakat Erdoğan senaryosunda muhakkak ki titiz davranmamış. Bu kolaylığın günümüz ticari sinemasında bahtı yok. Tanınan güldürü diğer bir yere gitti. Üstteki örnekten çok daha kolayları dâhil eskinin anlayışına istek edilmiyor. Sinemada gelişkin bir mizah hissine rastlamıyoruz. Duygusal bir sinema olarak hızlanamayan, romantik güldürü kalıbına ise dökülemeyen bir imal Aşkın Kıyameti. Başardığı tek şey formülü harfiyen uygulayarak bir BKM romantiği sunmak! Biraz inanılmaz acı, biraz tanınan güldürü, üstüne hafif de mistik açıklama serpiştirip seyirciye ulaşmak. Aslında formül tutturulduğu için seyirci sinemadan kopmuyor. Bu durum bir yanıyla üzücü zira merak duygusu veyahut sinemanın temposu faal değil bu kopamayışta, karavanaya kaşık sallama eğilimi hâkim!
Saral’ın sineması tüm bu problemleri finalde de gideremezken oyunculuklara dair birkaç şey söylemek lazım. Meşhur ideoloji hocası anekdotunu hatırlayalım. Filanca okulun filanca sınıfında ideoloji hocası, imtihanın tek sorusunu soruyor: “Bana bu sandalyenin olmadığını kanıtlayın!” Öğrencilerden biri risk alıyor ve arkadaşları üzere uzun uzun satırlar döşenmektense “hangi sandalye” sorusunu yöneltiyor. Olağan sonuç: Otur, yüz! Aşkın Kıyameti için de oyunculukları değerlendirmeye bu örnekten ilham alarak şöyle başlamalı tahminen: “Hangi oyunculuk?” Ne eksik ne fazla! Hangi oyunculuk? Bu BKM romantiklerini aşan, yayıncı kuruluşun tercihlerinden kaynaklanan bir sorun… Münasebetiyle başrolleri paylaşan Boran Kuzum, Pınar Deniz ve Yiğit Kirazcı’nın yeteneklerinden de bağımsız bir durum… Netflix sinema ve dizilerinin bir kısmı oyunculuğa hiç fırsat tanımıyor. Doğrusu son birkaç yılda oyunculuğa gereksinim duymayan, senaryosu özensiz, idaresi renksiz bir sürü Netflix yerli imali izledik. Aşkın Kıyameti de oyuncuların varlığını (star ışığını) kâfi görmüş, fazlasını aramamış. Başrollerin etkisiz kaldığı anlatıda yan rollere kayıyor gözümüz. Nedir ki orada da parlak bir performans yok. Gürhan Altundaşar ve Seda Türkmen silik kalmışlar. Aslında Türkmen gücü, Altundaşar tabiri itibariyle hudutlu karakterleri canlandırıyorlar. Bu sinemada bugüne kadar üstlendikleri hissi dahi geçirememişler. Zeynep Tokuş ve Musa Uzunlar da konuk oyuncu formatındalar. Başrolden bir şey beklemeyen sinema konuk oyuncudan mı bekleyecek?
* *
Yazıyı şöyle noktalayabiliriz: Aşkın Kıyameti üretimci şirket ile yayıncı platform ortasında kalmış, inandırıcılıktan uzak, romantik mi olsun gözyaşı mı döktürsün bir türlü karar verememiş bir sinema. Günün sonunda ne gözyaşı döktürüyor ne hayal kurduruyor. İşin kitabına uymadığı sinemada ucuz bir çatışmanın yanı sıra seyirciye geçmeyen karakterler, olay örgüsündeki aksaklıklar ve “oyuncusuzluk ısrarı” dikkat çekiyor. Aşkın kıyameti koptuğunda ise geriye romantik bir sefalet kalıyor.