“Malûmun İlâmı”, bir jenerasyon öncesi büyüklerimizin kullandığı bir tabir idi.
Türkçe kelamlık; “Malûmu İlâm Etmek” tabirinin, “Bilinen ve açık olan bir şeyi söylemeye, açıklamaya kalkmak” manasına geldiğini yazıyor.
Şimdi bu tabiri neden anımsatmak gereğini duydum?
Geçen günlerde Hürriyet müellifi Abdulkadir Selvi bir yazısında, Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati’nin 5 Haziran 2022 günlü konuşmasından alıntı yaparak şu kelamları kaleme aldı:
“Dövizi düşürmek için yüksek faiz artışı yapabilirdik. Ancak o vakit üretim bundan olumsuz etkilenirdi. Biz bir yol ayrımına gittik. Enflasyonla birlikte büyümeyi tercih ettik. Yoksa enflasyonu düşürmek için çok sert önlemler alabilirdik. Yüksek faiz artışı yapardık. O vakit üretim dururdu. Kur muhafazalı TL’ye geçerek bir yandan doları frenledik. Öbür yandan üretimi ve büyümeyi tercih ettik. Bu sistemden dar gelirliler hariç üretici firmalar, ihracatçılar kâr ediyorlar. Çarklar dönüyor.”
Birçok ekonomist, bu açıklama üzerine yüksek enflasyonun şuurlu tercih edilerek dar gelirlilerin daha da yoksullaştırıldığını ve orta sınıfın da yok edildiğini söyledi.
Daha sonra da Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati’den yanlış anlaşıldığını söz eden yeni bir açıklama geldi.
Açık bir formda görülüyor ki gelinen nokta, Türkiye’de 1980’li yıllardan sonra yükünün giderek artıran dışa bağımlı yeni-liberal iktisat siyasetlerin, daha doğrusu yırtıcı kapitalizmin “Malûmun İlâmı…”
VAHŞİ KAPİTALİZM NASIL UYGULANDI
Vahşi kapitalizm siyasetleri ile:
“Sermaye, mal ve hizmetler akışına etraf ulusal devletlerin koyduğu sınırlamalar gevşetildi ve azaltıldı.
Sıcak para hareketlerine konan sınırlamalar kaldırıldı.
Eskiyen teknoloji ve üretim üniteleri, düşük fiyatlı etraf ülkelerine kaydırıldı.
Çevre ülkelerinde menkul değer borsaları kuruldu.
Sendikasızlaşmaya ivme verildi.
Sanayi, Tarım ve Hizmet üzere alanlarda halkın büyük bir çoğunluğu için bir ölçüde misyon yapan kamu şirketleri değişik araçlar kullanarak özelleştirildi.”
Süreç devam ediyor.
Bu doğrultuda, iç pazara dönük ithal ikamesi modeli yerine ihracata yönelik endüstrileşme modeli benimsendi.
1993 yılı ise Kit’lerin tasfiyesinin ve/ ya da özelleştirilmesinin ağır olarak gündeme getirildiği bir yıl oldu.
Özal hükümetlerinden sonra gelenler de özelleştirmede değerli adımlara attılar. İşin enteresan tarafı, Türkiye’de merkez sağ partiler ile birlikte TBMM’nde temsil edilen iki merkez sol parti olan CHP ve DSP idareleri de özelleştirmeden yana görüş ve uygulamaları benimsemiş oldular.
Sözgelişi, 50. DYP-CHP Hükümeti’nin Başbakanı Tansu Çiller; 1994 yılında özelleştirmeyi savunurken Kemalist Cumhuriyete cepheden saldırıyor “Kendi bölgesinde son sosyalist devleti yıkacağız” diyordu.
10. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel de “Devlet elindeki 100 milyar dolarlık tesisi özelleştirmediği sürece, bütçesini denkleştiremez. Devlete dayanarak iktisada artık hayır” diyordu.
Demirel’in bu açıklamayı yaptığı günlerde Başbakan Bülent Ecevit, Dünya Ekonomik Forumu’na katılmak üzere Davos’a giderken yanında, yabancı sermayeye satmak üzere 53 KİT’in tanıtım belgesi götürdü.
58, 59 ve 60. Hükümetlerde Maliye Bakanlığı yapmış Kemal Unakıtan; “KİT’ler satılmasın diyenler var. Babalar üzere satarım. Parayı veren düdüğü çalar… Sümerbank’ı tarihten sildik” demişti.
Recep Tayyip Erdoğan özelleştirme uygulamalarının sürat kazandığı 2005 yılında, “Ekonomi eksiksiz gidiyor… Özelleştirme yapmazsak halka ihanet etmiş oluruz… Erdemir’i yabancılara kelam verdim, yerli firma olmaz” halinde açıklamalarda bulunuyorlardı.
Çok özetle gelinen nokta dışa bağımlı yabanî kapitalizmin bir sonucu.
Ve bütün bu siyasetler ile gelir dağılımında durum ne?
Türkiye’nin en varlıklı yüzde 10’u, gelirin yüzde 55’ini alırken, en fakir yüzde 50’si ise gelirin yalnızca yüzde 12’sini alabiliyor.
Bunu görmeksizin ileri sürülen her tedbir, süreksiz olacak.
NE YAPMALI
Örneğin vergi tertibine bir göz atalım.
Adaletli bir vergi sistemi, kişi ve kurumların gelirleri ölçüsünde vergi ödemesidir. Vergi ödemede de iki yol var; direkt vergi (Gelir vergisi, Kurumlar vergisi, Servetten alınan vergiler gibi) ve dolaylı vergi (devletten alınan hizmet ya da satın alınan mallara ödenen vergiler üzere.)
Dolaylı vergide varlıklı ya da yoksul birebir seviyede vergi öder. 100 bin liralık otomobil sahibi olanla 1 milyonluk otomobil sahibinin akaryakıta ödediği vergi birebirdir. Bu kapsamda, yoksuldan zengine en büyük para transferi bu yol ile olur.
Türkiye’de toplanan vergilerin kabaca dörtte üçü, dolaylı vergilerden oluşur. Bu oran, OECD ülkelerinde yüzde 30 dolayındadır.
İktidara talip olanlar sanki vergi siyaseti konusunda ne yapacaklar?
Çünkü yinelenirse “dolaylı vergiler; vergi yükünü geniş halk bölümlerinin, işçilerin ve emeklilerin sırtına yüklemek” demektir.
İktidara talip olanlar kaynak arayışına girdiklerinde akıllarına; dış borç almak, özelleştirmeyi sürdürmek, artırımlarla, kısaca dolaylı vergilerle faturayı işçilere, fakirlere ve işsizlere kesmek mi gelecek?
Vergi siyasetlerinde esaslı bir değişime gitmeyi göze alacaklar mı?
Evet, pazarda dolaşmak, halkın nabzını tutmak hoş de bu sorulara nasıl yanıt verecekler?
Ben merak ediyorum.
Biz daha âlâ yönetiriz yaklaşımı yanlışsız değil. Var olan yabanî kapitalizme karşı çıkmaksızın, bunun da başında gelen vergi sistemine karşı çıkmaksızın gelir dağılımını düzeltmek mümkün olabilir mi?
Prof. Dr. Mustafa Kaymakçı