Genetik yatkınlık enflamatuar hastalıklar için bir risk faktörüdür. Bununla birlikte enflamasyonun (yangı) kronikleşmesi için en belirleyici faktör beslenmedir. Bunun nedeni birtakım besinlerin enflamasyonu önlerken; kimilerinin enflamasyonu tetiklemesidir.
Enflamatuar hastalığı olan bireylerin %50’sinden fazlasında hastalık oluşumu beslenme biçiminin ve hayat usulünün bir sonucudur. Sırf bir öğün sıhhatsiz beslendiğinizde bile enflamatuar tepkiler tetiklenir. Yıllar boyunca sıhhatsiz yiyecekler tercih ederseniz enflamasyon kronikleşir ve hastalıklar ortaya çıkar.
Kronik enflamatuar süreçler alerjilerden romatizmal hastalıklara, obeziteden diyabete, arteriosklerozdan gut ve bağırsak hastalıklarına kadar çabucak hemen her hastalıkta rol oynar. Akne, bronşit, osteoporoz, multipl skleroz, yüksek tansiyon, demans, kanser ve daha pek çok hastalık da kronik enflamasyona bağlıdır. Neredeyse tüm otoimmün hastalıklar da kronik enflamasyona yol açar.
Beslenmenin kronik enflamatuar süreçlerde kıymetli bir rol oynadığı bilinmektedir.
Aslında enflamasyon sanıldığı kadar berbat değildir; enflamatuar süreç, vücudun davetsiz konuklara ve toksinlere karşı doğal bir savunma tepkisidir.
Zarar gören bölgeye kan akışı evvel azalır, sonrasında artar. Bedenimizin savunma hücreleri olan beyaz kan hücreleri, enflamasyonun odağına bu formda ulaşır. Aslında enflamasyon bizi sağlıklı tutan hayati beden fonksiyonlarından biridir.
Akut ve kronik enflamasyon ortasında temel bir ayrım yapılmalıdır:
Akut enflamasyonlar diyetten çok az etkilenebilir yahut hiç etkilenmez. Enflamasyon çoklukla düzgünleşme sürecinin gerekli bir kesimidir.
Kronik enflamatuar süreçler ise hayat şeklindeki ve beslenmedeki değişikliklerden etkilenir.
Enflamasyon kronik olduğunda yahut çok sık ortaya çıktığında sorun haline gelir, sağlıklı olan bir bedeni zayıflatır. Tükettiğimiz besinlerdeki birtakım bileşenler enflamasyon tersiyken kimileri enflamasyonu tetikler. Uzun vadede bu bileşenler ortasındaki istikrar değerlidir. Tek tek bileşenlerin tesiri şahıstan şahsa değişir. Bu hem enflamasyonu artıran hem de antienflamatuar besinler için geçerlidir.
Hangi besinler antienflamatuar tesire sahiptir?
Özellikle mor renkli meyveler (ahududu, böğürtlen, yabanmersini), turunçgiller, çeşitli lahana çeşitleri, ıspanak, pazı, brokoli, pancar, ananas, kiraz ve vişne bedenimiz için çok sayıda faydalı bileşene sahiptir. Birçok hastada vitaminler, mineraller (magnezyum, çinko, bakır, selenyum), flavonoidler, antioksidanlar ve bol ölçüde lif sayesinde bedendeki kronik enflamatuar süreçler azalır, bedenin işlevleri desteklenir.
Taze otların ve baharatların kullanımı olumlu tesire sahiptir. Zencefil, zerdeçal, fesleğen, zahter, muskat, biberiye, soğan ve sarımsak üzere besinler çok sayıda antienflamatuar bileşen içerir.
Esansiyel yağlar, flavonoidler, tanenler, vitaminler bedenin kendini korumasına, enflamasyonu azaltmaya yardımcı olurlar ve yemeklere lezzet katarlar.
Karaciğer üzere bağırsaklar da çok fazla çinko ve bakır içerir. Bu mineraller, magnezyum ve selenyuma benzeridir. Metabolizmaya katılırlar ve bu nedenle vücuttaki enflamatuar süreçlerle gayrette çok değerlidirler. Tonbalığı, uskumru, somon yahut ringa balığı omega-3 yağ asitlerinden güçlü olduklarından sıhhat açısından kırmızı etten daha faydalıdır. Vegan alternatifleri ise kolza tohumu yağı yahut ketentohumu yağıdır. Bu bitkisel yağlardan soğuk sıkım usulüyle omega-3 yağ asitleri elde edilebilir, ancak ısıtılmamalıdırlar.
Bakliyatlar: Mercimek ve fasulye üzere bakliyatlar, kimi şahıslarda enflamasyonu tetikleyebilen lektinleri içerir. Bu besinler daha az tüketilmeli ve lektinlerden arındırmak için pişirmeye hazırlık sırasında düzgünce ıslatılmalıdır. Peynir altı suyu, yoğurt suyu yahut sirkeli su ile ıslatabiliriz.
Et ve sosis üzere işlenmiş eserler: Fabrikada üretilen et ve sosis eserlerinin tüketimi azaltılmalıdır, zira bu eserler enflamasyonu tetikleyen omega-6 yağ asidi içerirler. Bu eserlerin raf ömürlerinin uzun ve lezzetli olmaları için tuzlanma, tütsüleme ve konserve edilmeleri de enflamasyonu tetiklemektedir.
Rafine bitkisel yağlar ve trans yağlar: Ayçiçek, mısır özü ve genetiği ile oynanmış soya üzere süreç görmüş bitkisel yağlar enflamasyonu tetikleyen yüksek oranda omega-6 içermektedir. Trans yağlar yapılarına hidrojen eklenerek sıvı halden katı hale gelmiş yağlardır. Margarin, dondurulmuş besinlerde ve birçok hazır paketlenmiş besinde bulunan trans yağlar da enflamasyonu artırmaktadır.
Süt eserleri: Ev üretimi yoğurt ve peynir üzere süt eserleri probiyotik özellik gösterir, çinko ve omega-3 yağ asitleri içerdiklerinden sağlıklıdır. Doğal bir yoğurda meyve, yulaf, ketentohumu ve ceviz ekleyerek bedendeki antienflamatuar etkiyi artırabilirsiniz. Ancak besin sanayiinde üretilen bilhassa yüksek yağlı süt eserleri, enflamasyonu artırabilecek çok sayıda omega-6 yağ asidi içerir. Sütte var olan kazein isimli protein de enflamasyona neden olmaktadır. Şahısta bulunan laktoz intoleransı da enflamasyonu artırmaktadır.
Yapay tatlandırıcılar: Özellikle karaciğerde bozukluğa yol açan sukralozun enflamatuar etkiyi artırdığı gösterilmiştir.
Gazlı içecekler ve yüksek früktozlu mısır şurubu: Günümüzde şeker yerine kullanımı yaygınlaşan mısır şurubunun obeziteyle ve buna ek olarak diyabet ve kalp hastalıklarıyla münasebeti gösterilmiştir. Yağ dokunun enflamasyonu artırdığı ve buna bağlı romatizmal hastalıklara sebep olduğu günümüzde artık ispatlanmıştır.
Rafine karbonhidratlar ve hazır paketlenmiş besinler: Glüten içeren ekmek, bisküvi, kek, kraker, soslar üzere kan şekerini süratli yükselten ve glisemik indeksi yüksek olan besinlerin enflamasyonu artırdığı gösterilmiştir. Hazır yiyeceklerin (hazır çorba, cips, bisküvi) içinde bulunan monosodyum glutamat (MSG) enflamasyonu ve tip 2 diyabet riskini artırmaktadır.
Kızartılmış yiyecekler: Patates, peynir ve soğan kızartması, kızartılmış hamur ile yapılan yiyeceklerdeki trans yağ asitlerin enflamasyonu artırdığı gösterilmiştir.
Alkol: Belli bir oranda tüketildiğinde antioksidan tesir gösteren kırmızı şarap üzere alkollü içecekler fazla tüketildiğinde enflamasyonu artırdığı gösterilmiştir. Fazla alkol tüketimi bağırsak sistemini bozarak enflamasyona neden olmaktadır.
Bu bahiste ve emsal bahislerde daha fazla bilgi edinmek için “Antienflamatuar Beslenme Rehberi’’ kitabımdan faydalanabilirsiniz.
Nöralterapi ve Hüseyin Nazlıkul’un başka tedavi usullerine buradan ulaşabilirsiniz.
Hüseyin Nazlıkul