Semra Yansit
DİYARBAKIR – Birleşmiş Milletler Genel Şurası’nda 20 Kasım 1989’da Çocuk Hakları Mukavelesi’nin kabul edilmesiyle birlikte tüm dünyada çocukların yaşadıkları hak ihlallerine karşı çaba yolları gündeme geldi. Milletlerarası Çalışma Örgütü (ILO) de, çalıştırılan milyonlarca çocuğun içinde bulunduğu olumsuz duruma ve yaşadıkları ağır şartlara dikkat çekmek için 2002 yılında 12 Haziran tarihini Dünya Çocuk İşçiliğiyle Gayret Günü olarak belirledi. Lakin bu düzenlemeler tam manasıyla hayata geçirilmediği için çalıştırılan çocukların sayısı günden güne artmaya devam ediyor. ILO ve UNICEF tarafından yayınlanan 10 Haziran 2021 tarihli raporda, çalıştırılan çocuk sayısının 4 yılda 8,4 milyon artarak dünya çapında 160 milyona yükseldiği tespiti yapıldı. Rapora nazaran 112 milyon çocuk tarımda, 31,4 milyon çocuk hizmet kesiminde, 16,5 milyon çocuk ise sanayi bölümünde çalıştırılıyor. Çalıştırılan çocuklar ortasında 5-11 yaş aralığında okula devam edemeyenlerin sayısı yüzde 28, 12-14 yaş ortasında ise yüzde 35 olarak rapora yansıdı.
‘Dünya Çocuk İşçiliğiyle Gayret Günü’ hasebiyle Diyarbakır Barosu Çocuk Hakları Merkezi Çocuk Personelliği Alt Komisyonu’ndan Avukat Özge Samuk ile konuştuk.
En geniş manası ile çocuğun çalıştırılması kavramına değinen Özge Samuk, “Çocuklara, fizikî, mental, ahlaki açıdan ziyan veren ve onları eğitimden mahrum bırakarak zedeleyen, istismar eden, donanımdan mahrum ve niteliksiz bireylere dönüştüren bir çalıştırma biçimidir. Ve 18 yaşının altında rastgele bir işte çalışan her çocuk, çalıştırılan çocuktur. Sokakta, küçük ve orta ölçekli işletmelerde ağır ve tehlikeli işlerde, bilhassa organize sanayi bölgelerinde ve tarım dalında çok fazla çocuk çalıştırılmaktadır” dedi.
‘ÇOCUK İŞÇİLİĞİNDEKİ EN BÜYÜK SORUN KONTROL MEKANİZMASI’
Türkiye’nin çocuk personelliği ile gayret siyaseti hakkında da bilgi veren Samuk, taraf olunan milletlerarası kontratlar ile yürürlükte olan çocukların çalıştırılma oranını azaltmayı hedefleyen kanunlar ve çalışmalar bulunduğunu belirtti. “Ancak” diyerek kelamlarına devam eden Samuk, kontrol düzeneğinin işlemediği ve tertipli çalışmanın olmadığı hiçbir ortamda faal ve tesirli çalışma yürütmenin mümkün olmadığını söyledi ve ekledi: “Maalesef Türkiye’nin en temel sorunu kontrol düzeneğidir. Kontrol düzeneğinin tesirli çalışması halinde yürürlükte olan kanunlarla dahi birçok önleyici çalışma yapılabilecekken, işlemeyen kontrol sistemine ek tertipli işlemeyen projeler üretilmektedir. Ne yazık ki bu formuyla faal savunuculuk ve önleyici çalışma mümkün değildir.”
‘DEVLET SİYASETİ ÇOCUK PERSONELLİĞİ GAYRETİNE UZAK’
Diyarbakır Barosu Çocuk Hakları Merkezi Çocuk Personelliği ile Çaba Kümesi olarak Diyarbakır Vilayet Emniyet Müdürlüğü ve Aile ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı Diyarbakır vilayet Müdürlüğü’ne çalışan çocuklarla ilgili bilgi almak üzere müracaatta bulunduklarını belirten Samuk, “Ancak ellerinde bir data olmadığını ilettiler” bilgisini aktardı. Samuk, TÜİK’in de 2019 yılından beri çocuk işçiliğine dair istatistik paylaşmadığını hatırlatarak, “Burada da görüyoruz ki devlet siyaseti çocuk personelliği gayretinden çok uzak” diye konuştu.
Türkiye’de çocuk işçiliğine dair kayıt tutulmadığı için ellerinde çok bilgi olmadığına dikkat çeken Samuk, “Ancak Rengarenk Umutlar Derneği’nin pandemi sürecinde ağır bir çalışma ile hazırlamış olduğu ‘Suriçi’nde Çocuk Olmak’ isimli raporu incelendiği vakit en azından Diyarbakır’daki durumun ne kadar vahim olduğu anlaşılacaktır” tabirini kullandı.
‘PANDEMİ SÜRECİ ÇOCUK İŞÇİLİĞİNİ KÖRÜKLEDİ’
Pandemi sürecinde çalıştırılan çocuk sayısında artış olduğuna dikkat çeken Samuk, şunları söyledi: “Ekonomik dengesizliğin eğitim sürecine tesir ettiği, geçim derdinin ebeveynleri dayanak alma mecburiyeti içerisinde bıraktığı, sıhhat sisteminin çocuklar için gitgide daha kıymetli hale geldiği bu süreçte çocukların çalıştırılması kaçınılmazdı. Maalesef bu süreçte aileler tesirli eğitim göremeyen çocuklarının çalıştırılmasına göz yummak ve neredeyse desteklemek zorunda kaldılar. Dünya da pandemi sürecinde çalıştırılan çocuk sayısı en yüksek düzeye ulaştı. Rengarenk Umutlar Derneği’nin pandemi sürecinde hazırlamış olduğu ‘Çalışmalıyım zira para lazım’ isimli raporunda bu durumun ne kadar vahim olduğu ortadadır.”
‘MÜLTECİ ÇOCUKLAR UCUZ İŞ GÜCÜ OLARAK KULLANILIYOR’
Çalıştırılan mülteci çocuklar hakkında da konuşan Samuk, “Henüz ömür hakkını dahi adil bir halde kullanamayan mülteci çocukların öbür haklarından bahsetmeye gerek bile yoktur aslında” dedi.
Samuk, çalıştırılan mülteci çocuklarla ilgili şunları söyledi: “Nerede ve ne biçimde ihlal edildiği değerli olmaksızın hakkı ihlal edilen her çocuğun sesi olmak zorunda olan bizler söylemek zorundayız ki, Türkiye’de endüstrileşme ve ucuz işgücü talebi mülteci çocukların çalıştırılmasında en temel tesirdir. Bilhassa küçük ölçekli iş yerlerinin giderek artan ekonomik dertleri, masraflarını karşılayamamaları ve muhtaçlık duyulan emekçi maaşlarını karşılayamamaları patronlarda ucuz iş gücü talebini doğurmaktadır. Şu an Türkiye’de ucuz ve en pratik çalışır algısıyla yüzlerce mülteci çocuk çalıştırılmaktadır. Bu durum onların eğitimden uzak kalmalarına, istismara açık hale gelmelerine, fizikî, sosyolojik ve ruhsal açıdan birçok travmaya maruz kalmalarına sebebiyet vermektedir.”
‘2021 YILINDA 62 ÇOCUK ÖLDÜ’
Çocuk işçiliğiyle çaba etmenin ehemmiyetini, iş cinayetlerinde ölen çocuk personel sayısıyla açıklayan Samuk, “Bağımsız bir örgütlenme olan Personel Sıhhati ve İş Güvenliği Meclisi’nin 2021 yılı datalarına nazaran 14 yaş ve altı 21 çocuk emekçi, 15-17 yaş ortası 41 çocuk hayatını kaybetti. Bu da çocuk personelliği ile uğraşın kıymetini gözler önüne seriyor” dedi.