En parlak kuasarın çevresinde gizemli ve devasa bir radyo yapısı keşfedildi

1959 yılında kozmik radyo dalgası kaynakları araştırması temelinde keşfedilen muhteşem kütleli kara delik 3C 273 ismi verilen bir kuasardır yarı yıldız nesnesi terimi için kullanılan bir kısaltma zira bu Tuzla Travesti dev yapıların uzaya yaydığı ışık yıldız ışığıyla kıyaslanabilecek seviyede parlaktır Kara deliklerin kendileri ışık yaymazken en büyükleri yığılma diskleri ismi verilen devasa gaz girdaplarıyla sarılmıştır gaz kara deliğe gerçek ışık Göztepe Travesti suratına yakın bir süratle düştüğü vakit gerçekleşen sürtünme diski ısıtır ve çoğunlukla tipik biçimde radyo dalgaları olarak algılanan radyasyonla parlamasına yol açar

3C 273 kuasarı tarihte tespit edilen birinci kuasardır Erenköy Travesti Bununla birlikte bize 2 4 milyar ışıkyılı uzaklıkta Güneş in 4 trilyon katından daha fazla parlaklığa sahipken Evren deki en parlak gök cismidir Bilim insanları onlarca yıl boyunca büyük bir Küçükyalı Travesti hararetle yanan kara delik çekirdeğini detaylı bir halde incelediler buna rağmen kuasar çok derecede parlak olduğundan onu barındıran ve çevreleyen galaksiyi incelemek neredeyse imkânsızdı Bu inanılmaz parlaklık ironik olarak bilim insanlarını kuasarların konut sahibi galaksilerini ne tarafta etkilediği konusunda büyük oranda karanlıkta bıraktı

YENİ SİSTEM SIRLARI AÇIĞA ÇIKARIYOR

Şimdi 28 Nisan da The Astrophysical Journal isimli mecmuada yayınlanan yeni bir araştırma nihayet bu durumu değiştirebilir

Bilim insanlarından oluşan bir takım araştırma kapsamında Şili de bulunan Atacama Büyük Milimetre milimetre altı Dizi ALMA radyo teleskobunu 3C 273 kuasarının ışıltılı parıltısını konut sahibi galaksinin yaydığı ışıktan ayıracak biçimde ayarladı Bu sayede kuasara konut sahipliği yapan galaksinin uzaya yaydığı radyo dalgaları ile baş başa kaldılar ve sonuç olarak daha evvel hiç görülmemiş iki büyük ve gizemli radyo yapısını ortaya çıkardılar

Yapılardan biri galaksinin tamamını saran ve ardından güneybatı tarafında on binlerce ışıkyılı boyunca uzanan devasa bir radyo ışığı kalıntısı üzere görünüyor Bu radyo sisi on binlerce ışıkyılı boyunca uzanan ve astrofiziksel jet ismiyle bilinen muazzam bir güç püskürmesi olan ikinci yapıyla örtüşüyor

Bilim insanları astrofiziksel jetlerin nasıl ve neden oluştuğundan tam manasıyla emin değiller Öte yandan jetlerin kuasarlar ve başka muhteşem kütleli kara deliklerin etrafında yaygın biçimde görüldüğünden ve büyük ihtimalle bir kara delik ile onun tozlu yığılma diski ortasındaki etkileşimlerden ortaya çıktığından haberdarlar Jetler tipik olarak iyonize elektrik yüklü husustan oluşurlar ve neredeyse ışık suratında hareket ederler

ALIŞILDIK OLGULARA MEYDAN OKUYOR

Bu jetlerin yaydığı radyasyon görüntülendikleri radyo frekansına bağlı biçimde daha parlak ya da sönük görünebilir buna rağmen 3C 273 Galaksisi ni saran büyük radyo yapısı frekansından bağımsız olarak tekdüze bir parlaklık sergiliyor Araştırmacıların aktardığı kadarıyla bu durum iki radyo yapısının farklı ve birbirinden bağımsız oluşumlar tarafından yaratıldığını gözler önüne seriyor

Araştırma grubu birkaç farklı teoriyi sınadıktan sonra galaksinin etrafını saran devasa boyutlardaki radyo sisinin direkt kuasarın kendisi tarafından iyonize edilen yıldızları yaratan hidrojen gazından kaynaklandığı sonucuna ulaştı Araştırmacılara nazaran iyonize gazın muhteşem kütleli bir kara deliğin etrafında on binlerce ışıkyılı boyunca yayıldığı bu durum birinci kere gözlemlendi

Bu keşif astronomi alanında uzun vakitten beridir varlığını koruyan bir sırra temas ediyor Bir kuasar konakçı galaksisinde yeni yıldızların oluşumunu önleyebilecek kadar çok gazı iyonize edebilir mi Araştırmacılar bu soruya cevap bulmak gayesiyle galaksinin kestirimi gaz kütlesini birebir tip ve büyüklükteki öteki galaksilerle karşılaştırdılar Kuasarın nitekim de akıllara sakinlik veren ölçülerde gazı iyonize etmesine ve onu yeni yıldızlar yaratmak bağlamında işe yaramaz hale getirmesine rağmen galaksideki yeni yıldız oluşumunun genel olarak dikkat cazibeli bir seviyede azalmadığını keşfettiler Bu durum gelişen ve büyüyen galaksilerin merkezlerinde radyasyon püskürten kuasarlarla birlikte de varlığını sürdürebileceğini ortaya koyuyor

Tokyo da bulunan Kogakuin Üniversitesi nde doçent ve araştırmanın başyazarı olan Shinya Komugi verdiği bir demeçte Bu keşif daha evvel optik ışık aracılığıyla yapılan müşahedeleri kullanarak ele alınan meseleleri gözden geçirmek bağlamında bizlere yeni bir yol sunuyor diyor Aynı tekniği başka kuasarlar üzerinde uygulayarak bir galaksinin merkezi çekirdek ile etkileşim vasıtasıyla nasıl geliştiğini anlamayı umuyoruz

Kaynak Live Science

Çeviren Tarkan Tufan