Evvel: Neden bu kadar yıl sonra bu metni kumbaramdan çıkartıp harcamaya karar verdim, buna bir açıklama getirmem gerek sanırım. “Sürtük” her tarafıyla problemli bir söz, bir deyiş… AKP’nin ve Devlet’in zirvesindeki bir ismin bu tıp tabirler kullanması hakikaten anlaşılır, kabul edilebilir değil. Yalnızca Gezi’ye yönelik değil doğal. Sigara, içki/alkol vb. mevzularında da daima bir hakaret, aşağılama havası esiyor üstten aşağıya gerçek. Üstelik bunun “sorgusu suali” yok. Tüzel bir mercii yok.
Şimdilik kaydıyla üç kitap ismi vereceğim; elbette üç yüz kitap ismi da verebilirim fakat dünkü kıssanın ötesinde yüzyıllardır içinde yaşadığımız durumu minimum seviyede algılayabilmek açısından kâfi diye düşünüyorum. Etiennede La Boétte, “Gönüllü Kulluk Üzerine Söylev”; Frédéric Gros, “itaat etmemek”; Johanna Russ, “Yazmak Yasak / bastırılan bayan yazını”… Tahminen süratlice bir ek de Hahnah Arendt’in “Kötülüğün Sıradanlığı” isimli yapıtını anabiliriz.*
Girizgâh: Okuduğum kitaplarda bazen dikkatimi çeken “yabancı” sözcükler olur. Onları not defterime geçerim. Yeri geldiğinde de kumbaramdan çıkartıp kullanırım. Tüketmek manasında değil; bir ‘doğruyu’, ‘güzelliği’ farklı lisanlarda çoğaltmak, yine üretmek yahut bir ‘yanlışı’, ‘çirkini’ bütün lisanlarda eksiltmek için. İşte bu yazının başlığını koyduğum İspanyolca sözcük kümesinin Türkçe açılımı: “Şimdi ve her vakit barış.”
Pekala, buna itiraz eden var mı? Sanmıyorum. Dünyanın bütün lisanlarında söylense eminim hiç kimse “doğrudan” karşı çıkmayacaktır.“Ama!…” İşte en sevmediğim duraklama anı…
Yazıma da eksen olacağını düşündüğüm birkaç sözcük de Almancadan: Ver-sprechen: yanlış söylemek; sürç-i lisan etmek; Ver-schreiben: yanlış yazmak; Das ver-lesen: yanlış okumak…
Bu üç “yanlış” ülkemizde çok sık tekrarlanıyor. Üstelik devleti ve münasebetiyle toplumu “teslim alanlar” tarafından. Devleti ve toplumu yalnızca siyasetçiler, askerler, bürokratlar, işadamları teslim almış değil, onların güdümünde ya da önünde giden bir de “medya” konvoyu var ki tam manasıyla meskenlere şenlik!
Ülkenin her karış toprağına girip çıkanlar; en ücra köşesine kadar kelam ve imaj salvoları gönderenler… Çoğulculuğu, demokrasiyi bir “tehlikeli oyun” üzere algılayanlar… Yan yana iki köşede büsbütün iki farklı dünya, iki başka ideolojik duruş sergiliyorlar. Karşılıklı birbirlerine kalem sivriltiyorlar, silah çekiyorlar.“Suikast” herkesin gözü önünde “harflerle” sahneye konuluyor. “Sanal/sahte savaş oyunları” bittiğinde bu defa ritüel devreye giriyor: “Yamyam gözyaşları, tamtam çığlıkları…” Meğer “diğer cephe”de“hakiki savaş” kıran kırana sürüyor. Binlerce gencecik insan hayatlarını yitiriyorlar. “Aşk çağı” onlar için “tabut çağı” oluyor. Ne acı, çok acı…
Asıl bahse geliyorum: Şayet bir Baş/bakan “oturgan” değilse; ağzından çı-kanı öncelikle kendi kulağı duymuyorsa ortada önemli bir sorun -hatta mümkün so-runlar- var demektir.
Örneğimizi detaylarıyla ele alıp inceleyelim artık. Baş/bakan dedi ki: “… yan gelip yatma yeri değildir.” Üç noktayla bırakılan boşluğu “okur” doldursun. Hangi mesleği, kurumu uygun buluyorsa onu yazsın.
YILMAZ ERDOĞAN’A YAPILAN ATIF
Soru şu: Bir Baş/bakan’ın bu türlü bir cümle sarf etmesi ne kadar gerekli ve yerindedir? Sanırım çok anlamsız bir soru oldu.
Baş/bakan’ı bu türlü bir cümle sarf etmeye kim “azmettirmiş” olabilir pekala? Öldürülen bir askerin yakını, annesi, babası… Pekala, bu “yakın” ne demiş olabilir ki? “Şehit cenazeleri istemiyoruz -artık-!”“Artık” sözcüğü biraz fazla durdu -bence-! “Şehit” de fazla durdu! “Cenaze istemiyoruz!” Yetmeli. Bu paragraf, doğal olarak, Özdemir İnce’ye de bir “mektup” niteliğindedir! Neden? Yılmaz Erdoğan’ın, İnce’nin de yazdığı Hürriyet gazetesinde, tam sayfa yayımlanan mektubunu “tek gözü” ile “yanlış okuduğu” için.
Anımsayacaksınız. Yılmaz Erdoğan 24 Temmuz 2006 tarihli Hürriyet gazetesinde büyük başlığı “Yalvarıyorum” olan bir “mektup” yayımladı. İnce bu “mektup”ta yer alan “kimse genç ölmesin dağlarımızda” tümcesine atıfta bulunarak Yılmaz Erdoğan’a hiç de hak etmediği bir ithamda bulundu, “yanlış yazdı” yani. Metni baştan sona okuyanlar, Yılmaz Erdoğan’ın “dağdakiler öldürülmesin” derken ne anlatmak istediğini çok güzel anlamışlardır, şayet bir “ideolojik çarpıtma” yahut “rant” peşinde değilseler. O tümce “dağın öteki yakasındakiler” için geçerli olduğu kadar “bu tarafındakiler” için de geçerlidir. İnce kelam konusu metne önyargıyla yaklaştığından, Yılmaz Erdoğan’ın ısrarla ve birçok defa “her silah öldürür, lakin mayından kahpesi yoktur” iletisini göz arkası eder. “Mayınlar döşemeyin geleceğinizin güzergâhına” derken Erdoğan, kimlere seslenmiş oluyor? Türk askerine mi?
Vicdanı donmuş, ruhu çürümüş, lisanı kokuşmuş siyasetçiler üzere “yanlış yazmak”, “yanlış okumak” ve “yanlış söylemek”, yani “yanlış yapmak” bir “şair” de olan İnce’ye ne kazandırır? Bir diğer soru da şu olabilir: “Kürt sorunu”nun tahlili için kaç satır yazdınız? Kaç aktiflikte bulundunuz? Vereceğiniz cevabı iddia ediyorum. En hafifinden “Böyle bir sorun yoktur” diyeceksiniz. O denli ya moda birtakım akımlar da “İkinci Dünya Savaşı hiç olmadı; fırınlarda Museviler yakılmadı, Hiroşima’ya/Nagazaki’ye atom bombası atılmadı!” üzere abuk subuk “düşünce”ler öne sürebildiklerine nazaran…
Sahi “bu sorun” çok vakittir niye çözülemiyor? Dünyada buna benzeri çözülemeyen ya da çözülmeyen “örnekler” var mıdır? İspanya ‘emsal teşkil eder’ mi? Benzerlikleri nelerdir? Dahası, “bu sorun” siyasi midir, askeri midir, kültürel midir? Nedir? Niye çözülemiyor? Bu türlü bir savaşı ne aklım kabul ediyor ne de kalbim.Gencecik beşerler ölürlerken/öldürürlerken/öldürülürlerken bizler mahallemizde nasıl yaşıyoruz, yaşayabiliyoruz, anlamakta zahmet çekiyorum! Bunun ahlaki/etik bir boyutu var mı? Ya daima birlikte “boğazlaşalım” ya da daima birlikte “halaya” duralım! Böylesi tam bir azap, uzun, upuzun süren bir azap. Değil mi? Yanılıyor muyum? İnsanlığın mitolojisi bu türlü mi kurulmak/kurgulanmak zorunda?
Binlerce, on binlerce gencecik insanın kanıyla/canıyla/tabutuyla ne elde edilmek istendiğini anlayan var mı? Dünyanın gelmiş geçmiş en iyi/en hoş sistemi/vatanı on binlerce gencecik insanın canı/kanı/tabutu kıymetine kurula-caksa, varsın kurulmasın! Edgar Morin’in demesi “Dünya Vatan” kansız, ölüsüz, cesetsiz inşa edilse n’olur ki? Hudutların, tel örgülerin, utanç duvarlarının incileri mi dökülür!
BUGÜNÜ HARABEYE ÇEVİREREK GELECEĞİ İNŞA EDEMEZSİNİZ
Yeri geldi sanırım: Evrimden sonra gelecek “toplumsal devrim” dışındaki “her türlü” kalkışmayı/isyanı/öncü savaşını/gerilla uğraşını reddediyorum. Tek görünürlüğü “silahı kutsamak, mayına tapınmak” olarak algılanan volantirizmi reddediyorum. Dahası, “her türlü” terörü reddediyorum. Zira bunların bedeli her vakit ve her şartta gencecik insanlara ve fakir halklara ödettiriliyor. Türk ve Kürt halklarına ödettiriliyor. Dünya halklarına ödettiriliyor.
Bugünü karartarak geleceği aydınlatamazsınız!
Bugünü harabeye çevirerek geleceği inşa edemezsiniz!
Bugünün nesillerini imha ederek geleceğin nesillerini yaratamazsınız!
Anlaşıldı: Baş/bakan “doğaçlama” bir “isyanı” bile yanlışsız okuyamıyor. Bu nedenle de, “yanlış” demek hafif kalır, “hafifimsi” reaksiyonlar veriyor. “Empati”den mahrum: Dehşetli bir şey, üstelik bir ülkenin “Baş/bakan”ı olması da kelam konusu “korkunçluğu” üçe-beşe katlıyor. Lakin bu mevzuda ne yazık ki, İnce örneğinde de görüldüğü üzere, hiç de yalnız değil! “… yan gelip yatma yeri değil” diyene dört bir yandan saldıranlar da sonuçta zıddından birebir cümleleri terennüm ediyorlar. Tahlil yeri olarak “savaş alanı” kutsanıyor. “Gazilik”, “şehitlik” ve başkaları, ölmek ve öldürmek yani, “vatanın olmazsa olmazı” olarak binlerce sefer ve binlerce dilden/kalemden belleklere kazınıyor. Böylelikle gencecik insanlara “gazi olmaktan, şehit düşmekten”, yani “ölmekten ve öldürmekten” öbür bir seçenek bırakılmıyor, sunulmuyor. Her iki “cephe” de dehşetli acımasız. Diğer türlüsünü beklemek aslında imkânsız: Irkçılığın, kafatasçılığın Türkçüsü, Kürtçüsü, Alman’ı, İngiliz’i, Amerikan’ı, Fransız’ı, Ermeni’si, Yahudi’si, Rum’u yok zira, yok…
“Sinsi plan” sıkıntısına gelince…
Bu, “Türk’ün Türk’e propaganda”sından da öte bir şeydir! Türk’ün Türk’ü “resmen ve hile ile kazığa oturtması”dır! Yazıktır, günahtır! Evlatlarını kaybetmiş insanların bu kadar incelikli senaryolarda yer aldıklarını kurmak ve kurgulamak… Pes doğrusu.“Basta ya!” (Yeter artık!)
Şimdilik “sonsöz” yerine: İspanya’da olduğu üzere sanırım bizde de “Ermia Ruhu”nu canlandırmak gerekiyor. Yani “her türlü” (lütfen buradaki “her türlü”ye dikkat edilsin: Diyarbakır’da bir parka konan ve “oyun çağındaki” çocukların vefatına neden olan katliamın adresi de buna bilhassa dahildir) teröre, şiddete karşı “halkların sesi”ni yükseltmesi, topyekûn aksiyona geçmesi artık sorunun tahlilinde olmazsa olmaz tek metot ve adrestir. Yani o park katliamına gösterilen reaksiyonun “her türlü” teröre gösterilmesi ve ülke geneline yayılması…
Bu ortada öbür bütün güçleri; ideolojik telaffuzları, vatan millet, mevt kalım edebiyatlarını sahnenin dışına fırlatıp atmak ve noncredible (inanılmaz) olanı gerçekleştirmek…
Not: Joanna Russ’ın üst başlığı “Yazmak Yasak”, alt başlığı “bastırılan bayan yazını” olan yapıtını okumanın ötesinde berisinde kabataslak gözden geçiren biri, vicdanı kelepire çıkmamışsa şayet, bırakın mahalle kahvehanesini, dolmuş durağını, genelev kapısını, meclis çatısını; entelektüel dünyalarda bile ne çok “sürtük” yahut “çürük” beyinli/ruhlu insan sıfatlı görecektir. Doruktakinin patavatsızlığı “kendinden” olmayana, “tam teşekküllü biat” ettiremediğine nefretinden kök salıyor. Bunda abesle iştigal bir durum yok. Memleketin doruğunda olduğundan her gafı “kanun namına”gerginlik yaratıyor. Memleket geriliyor ve o, bu gerginliğe bağımlı. Tedavisi var mı, bir psikiyatra danışılmalı. Pekala, başkalarının, sokaktaki genceciklerin, tüyü bitmemişlerin ve natürel entelektüel dünyalardaki fotoğraflarına hayranlıkla baktığımız, sözlerine ağzı açık kaldığımız, müzik notalarında kendimizden geçtiğimiz “maçoların” bu kadar kıymet görmesi, hatta bayan yazıcılar/yazarlar tarafından el üstünde tutulmaları neye yorulmalı? Verdiğiniz/vereceğiniz cevabı da çerçeveletip duvarınıza asın. Bilin ki yeryüzü her geçen gün biraz daha “olmamışlığa” hakikat yol alıyor. Direnişe evinizden, ailenizden, işyerinizden, etrafınızdan, örgütünüzden, partinizden, imgelerinizden/metaforlarınızdan, lisanınızdan, hatta gözlerinizden yani bakışlarınızın sözünden başlarsanız… Bir ihtimal, değişimin “olumlu” tesiri birkaç yüzyıla kendini gösterecek. Asırların harabeye çevirdiği ruhları o denli üç güne beş güne sağaltmak pek mümkün olmasa gerek…
Alaattin Topçu